Πώς η τραπεζική κρίση μετατράπηκε σε δημοσιονομική

Κυριακή, 21 Οκτωβρίου 2012

ΠΗΓΗ: ΑΥΓΗ

του Σταθη Στασινού

Τα πρώτα σημάδια της κρίσης ήταν φυσικά στις ΗΠΑ, με την κρίση των τραπεζών και τα διάφορα καζινοεργαλεία στις αρχές του 2007. Τότε, βεβαίως, κανείς δεν μιλούσε γι' αυτά και η Ελλάδα βρισκόταν σε εποχές φούσκας και “ασφαλών” δομημένων ομολόγων. Φτάσαμε στον χειμώνα του 2008 με τη χρεωκοπία της Bear Sterns, μίας από τις πέντε μεγαλύτερες επενδυτικές τράπεζες των ΗΠΑ. Στην Ελλάδα πάλι δεν μάθαμε τίποτε, διότι οι τράπεζες συνέχιζαν να δανείζουν σαν μεθυσμένοι ναύτες, στην ουσία συνέχιζαν να πληθωρίζουν διάφορες αξίες, κάτι που με διάφορα ταχυδακτυλουργικά τα ονομάζαμε ανάπτυξη.

Χρειάστηκε να φτάσουμε στον περίφημο Σεπτέμβριο του 2008, τότε δηλαδή που μέσα σε μία εβδομάδα εξαφανίστηκαν από τον χάρτη άλλες δύο από τις μεγαλύτερες επενδυτικές τράπεζες των ΗΠΑ (η Lehman Brothers και η Merill Lynch) και η διατραπεζική αγορά πάγωσε μια για πάντα. Στην Ελλάδα βεβαίως επέμεναν πως δεν υπάρχει πρόβλημα. Η κυβέρνηση του "καταλληλότερου" απάντησε στην κρίση με το περίφημο πακέτο των 28 δισ., που οι ελληνικές τράπεζες “δεν είχαν ανάγκη” (αλλά ευχαρίστως βούτηξαν τα λεφτά).

Μετά ήρθε ο ΓΑΠ, που από την αρχή μάς έλεγε ότι είδε την κρίση ως ευκαιρία, δεν εξήγησε πως ήθελε να την αλλάξει παρέα με τον Ντομινίκ του ΔΝΤ, με τον οποίο τα είχαν μιλήσει και συμφωνήσει, όπως άλλωστε μας διαβεβαίωσαν και ο Ντομινίκ και ο Ραντανπλάν Σαχινίδης.

Κάπως έτσι ξεκίνησε το σενάριο της κατασκευής μιας οικονομικής κρίσης των κρατών που βόλευε παγκοσμίως όλες τις τράπεζες που ήταν στο επίκεντρο του κοινωνικής κατακραυγής για περισσότερο από έναν χρόνο. Καθώς τα κράτη εγγυώντο για όλα τα σαπάκια των τραπεζών, το ρίσκο από τις τραπεζικές απάτες μεταφέρθηκε στους κρατικούς προϋπολογισμούς. Οι Αμερικανοί παρακαλούσαν για μια ευκαιρία. Στην αρχή προσπάθησαν με τους Ελβετούς, αλλά οι τυρέμποροι δεν τσίμπησαν. Τσίμπησε όμως η γερμανική κυβέρνηση, που έβλεπε την κρίση ως εργαλείο για “να βάλει λίγη τάξη”. Και τσίμπησε, όπως είπαμε, και η ελληνική κυβέρνηση.

Κάπως έτσι ξεχάστηκε πολύ γρήγορα πως αυτή ήταν τραπεζική κρίση και, βοηθούσης της πολιτικής της ΕΚΤ, μετατράπηκε σε δημοσιονομική κρίση. Με λίγα λόγια, η Βρετανία δεν είναι λιγότερο χρεωκοπημένη από την Ισπανία, όμως στη Βρετανία, κάθε φορά που η κυβέρνηση δεν μπορούσε να πουλήσει ομόλογα, έβαζε την κεντρική τράπεζα και τα αγόραζε, βάσει της λογικής πως καμία χώρα δεν κηρύττει στάση σε χρέος που ήταν εκπεφρασμένο στο νόμισμά της. Το ίδιο ίσχυε και για τις ΗΠΑ.

Σε αυτό το σενάριο έτρεξαν αμέσως οι άλλοι ηθοποιοί. Το ΔΝΤ, και αυτό που αργότερα θα ονομαζόταν τρόικα, βασικά ένα φιλελεύθερο ευρωπαϊκό κατεστημένο που έψαχνε τρόπο να ξελασπώσει τις τράπεζες και τους ομολογιούχους του από το ελληνικό χρέος. Στην Ελλάδα αυτή την προσπάθεια τη μάθαμε ως Μνημόνιο 1. Τον καιρό λοιπόν που ο Μπερνάνκι της Fed ξελάσπωνε τους πλούσιους από τις κακές επενδύσεις τους με την “ανορθόδοξη” πολιτική του QE (με λίγα λόγια “τύπωσε και δώσ' τα στους πλούσιους”), ο Τρισέ της ΕΚΤ έλεγε πρακτικά στις αγορές πως ο ίδιος δεν θα παρέμβει για να σώσει τα κράτη του ευρώ. Βέβαια, ταυτόχρονα παρενέβαινε εντελώς εκτός πλαισίου προκειμένου να επιπλέουν οι τράπεζες - ζόμπι, που φυσικά συνέχισαν να είναι το κέντρο της κρίσης, παρά το γεγονός ότι τα φώτα είχαν φύγει από πάνω τους.

Κι αυτό ήταν το μήνυμα προς τον κάθε κακομοίρη να τελειώνει με το ρίσκο των χωρών του ευρώ. Κάτι που έγινε εμφανές τον Αύγουστο του 2011, όταν η Ιταλία και η Ισπανία βρέθηκαν ντε φάκτο εκτός αγορών, με επιτόκια υψηλότερα από αυτά που είχε η Ελλάδα όταν ο ΓΑΠ πήγε στο Καστελόριζο. Εκεί χρειάστηκε η παρέμβαση της ίδιας της ΕΚΤ, που ξεκίνησε κι αυτή να αγοράζει ομόλογα προκειμένου να σταματήσει η κατάρρευση. Βλέπετε, οι “αγορές” μπορεί να είναι ανεξέλεγκτες κατά την επίσημη αφήγηση, δεν είναι όμως και ηλίθιες για να παίξουν κόντρα σε μια κεντρική τράπεζα.

Όλο αυτό το σχέδιο πήρε το όνομα LTRO γύρω στο τέλος του 2011, κάτι που σήμαινε πως οποιαδήποτε τράπεζα είχε απεριόριστη πρόσβαση σε φρέσκο χρήμα. Τα δύο LRTO “τύπωσαν” περί τα 500 δισ. ευρώ φρέσκου χρήματος, τα οποία φυσικά άρχισαν να τρέχουν αλαφιασμένα προς τη Γερμανία. Αυτή τη στιγμή οι υπόλοιπες κεντρικές ευρωπαϊκές τράπεζες “χρωστάνε” στη γερμανική κεντρική τράπεζα περί τα 800 δισ. ευρώ (περίπου τα μισά από αυτά τα χρωστάει η Ισπανία). Κανείς φυσικά δεν περιμένει αυτά τα χρήματα να πληρωθούν.

Από τη γενική εικόνα, πόσο αδιάφορο ήταν το κούρεμα του ελληνικού χρέους απέναντι στο μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ευρωζώνη. Καθώς η επίδραση του LTRO ξέφτιζε την άνοιξη του 2012 και η Ιταλο-Ισπανοί συνέχιζαν να είναι ντε φάκτο εκτός αγορών, γρήγορα η συζήτηση περί ελληνικής μοναδικότητας βρέθηκε στο περιθώριο.

Το καλοκαίρι του 2012 το πραγματικό δράμα της Ευρωζώνης ήταν με ποια χρήματα θα ξελασπώσουν τις κυπριακές, τις ιταλικές και φυσικά τις ισπανικές τράπεζες. Μόνο για τις τελευταίες, τα σίγουρα υποτιμημένα νούμερα που συζητούνται φτάνουν τα 100 δισ. Το δράμα αυτό το είδαμε από δύο στρατόπεδα. Τους Γερμανούς με τους Ολλανδούς και τους Φινλανδούς να λένε “δεν βλέπουμε τίποτα κακό στον δρόμο που πήρε η Ελλάδα” και όλους τους υπόλοιπους να λένε “Φιλαράκι, πλάκα με κάνεις;”.

Τον Ιούνιο ο κωλοτούμπας με το όνομα Μέρκελ ξεπερνάει τον Καρατζαφέρη στα ακροβατικά. Τη μια βδομάδα δηλώνει στους βουλευτές της πως η ΕΚΤ θα “τυπώσει” μόνο πάνω από το πτώμα της, και την επόμενη εβδομάδα συμφωνεί στο Eurogroup για κάτι ανάλογο. Η ΕΚΤ και ο Ντράγκι επικυρώνουν την απόφαση τον Αύγουστο και μάλιστα το αδιάφορο μπουλντόγκ της Μέρκελ, με τη θέση στο συμβούλιο της ΕΚΤ (για τον Άσμουσεν λέω), αδειάζει τον Γερμανό κεντρικό τραπεζίτη.

Οι Ιταλο-Ισπανοί παίρνουν βαθιά ανάσα

Οι Αγγλο-Αμερικανοί τρίβουν τα χεράκια τους. Από τη μία προσπαθούν πια να πείσουν τους Γερμανούς, και όχι τους Έλληνες, να φύγουν από το ευρώ, και από την άλλη ο Μπέρνανκι βρίσκει ευκαιρία να ξεκινήσει έναν νέο γύρο του παιχνιδιού “τυπώστε υπέρ των πλουσίων” δηλώνοντας πως θα αγοράζει κάθε μήνα από εδώ και πέρα και για πάντα μέχρι και 80 δισ. δολάρια. Το "για πάντα", βέβαια, έχει όριο τις αμερικανικές εκλογές τον Νοέμβριο.

Ποιο είναι το πρόβλημα;

Πως και η Ισπανία και η Ιταλία βρίσκονται με την ίδια ανάσα που είχαν πάρει τον Αύγουστο, καθώς ο Ντράγκι δεν έχει προβεί σε καμία αγορά όλο αυτό το διάστημα. Κάτι που σημαίνει πως η κατάστασή τους χειροτερεύει μέρα με τη μέρα.

Το πιο αστείο στην όλη υπόθεση είναι πως ακόμα και η “ρηξικέλευθη” πρόταση για αγορά ομολόγων από την ΕΚΤ, που αποτελεί τη μεγάλη μάχη εντός των χωρών της Ευρωζώνης το τελευταίο τρίμηνο, δεν μπορεί να υποσχεθεί τίποτα παραπάνω από μια ύφεση τύπου Βρετανίας ή ΗΠΑ. Μιας ύφεσης, δηλαδή, που απλώς δεν θα έχει μονίμως το φάντασμα της κρατικής χρεωκοπίας πάνω από το κεφάλι της.

Η Ισπανία και η Ιταλία βρίσκονται με την ίδια ανάσα που είχαν πάρει τον Αύγουστο, καθώς ο Ντράγκι δεν έχει προβεί σε καμία αγορά όλο αυτό το διάστημα