Οταν η τάξη συναντά τη φυλή

Οι εξελίξεις των τελευταίων ετών καταδεικνύουν τη βαθιά διαίρεση των καπιταλιστικών κοινωνιών, οι οποίες πολλαπλασιάζουν τις ανισότητες μεταξύ των εύπορων τάξεων και των λιγότερο προνομιούχων, αλλά και τις διαιρέσεις μεταξύ των φτωχών, με βάση κριτήρια όπως η φυλή, το έθνος, το φύλο κ.λπ.

Του Τάσου Τσακίρογλου

efsyn

Η εν ψυχρώ δολοφονία δύο Αφροαμερικανών νέων στο Φέργκιουσον του Μιζούρι και ένα άρθρο του θρύλου του NBA, Καρίμ Αμπντούλ Τζαμπάρ, με τίτλο «Ο επερχόμενος πόλεμος δεν θα είναι φυλετικός», κυριαρχούν στην ειδησεογραφία για τις ΗΠΑ και έχουν ανοίξει μια μεγάλη συζήτηση διεθνώς.

Στη σκιά έξι χρόνων διεθνούς χρηματοπιστωτικής κρίσης, η οποία ξεκίνησε στις ΗΠΑ, τα γεγονότα του Φέργκιουσον έχουν επαναφέρει δυναμικά στο προσκήνιο έννοιες όπως οι τάξεις, ο θεσμικός και μη ρατσισμός, οι ανισότητες, ο πλούτος, η εκμετάλλευση, ο αποκλεισμός –κοινωνικός και οικονομικός–, η κατασταλτική λειτουργία του κράτους και οι διακρίσεις στην απονομή της δικαιοσύνης.

Η κρίση φυσικά ανέδειξε αυτό που στις ΗΠΑ υπάρχει ήδη και γιγαντώνεται εδώ και περίπου τρεις δεκαετίες: τις αβυσσαλέες ανισότητες. Σύμφωνα με το Κέντρο για την Αμερικανική Πρόοδο, κατά τη διάρκεια των τελευταίων τριάντα χρόνων το μέσο εισόδημα του φτωχότερου 50% των Αμερικανών αυξήθηκε κατά μόλις 6%, ενώ το εισόδημα του πλουσιότερου 1% αυξήθηκε κατά 229%.

Το 1960 ο μέσος μισθός μετά τους φόρους για έναν διευθύνοντα σύμβουλο μιας μεγάλης αμερικανικής εταιρείας ήταν 12 φορές μεγαλύτερος από τον μέσο μισθό του βιομηχανικού εργάτη. Το 2000 είχε εκτιναχθεί στις 531 φορές. Οσο για σήμερα… Στο βιβλίο του «Το τίμημα της ανισότητας», ο νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς γράφει: «Αυτή είναι η εικόνα δύο κόσμων, με ελάχιστες, εάν υπάρχουν, διεπαφές ή σημεία συνάντησης μεταξύ τους, ενώ σχεδόν ανύπαρκτη είναι και η μεταξύ τους επικοινωνία». Ηδη πολλοί κοινωνιολόγοι μιλούν για ένα «κοινωνικό-οικονομικό απαρτχάιντ» στο εσωτερικό των δυτικών κοινωνιών. Εκφραση αυτής της αρνητικής δυναμικής αποτέλεσε και το κίνημα Occupy Wall Street, αποτελούμενο κυρίως από νέους που βλέπουν πλέον τις ΗΠΑ να έχουν μεταλλαχθεί από Αμερικανικό Ονειρο σε Αμερικανικό Εφιάλτη.

Εάν βέβαια εξετάσουμε τα στοιχεία που αφορούν τους Αφροαμερικανούς και τις λοιπές μειονότητες, τότε η εικόνα μαυρίζει ακόμα περισσότερο. Οπως παραδέχτηκε ο ίδιος ο Μπαράκ Ομπάμα, συνήθως βρίσκονται περιθωριοποιημένοι, άνεργοι ή με τις πλέον κακοπληρωμένες δουλειές, με μειωμένες εκπαιδευτικές ευκαιρίες, σε υποβαθμισμένο αστικό περιβάλλον και θύματα συστηματικών διακρίσεων τόσο από την αστυνομία όσο και από το δικαστικό σώμα. Είναι εντυπωσιακό ότι το 60% του πληθυσμού των φυλακών είναι Αφροαμερικανοί και ισπανόφωνοι, τη στιγμή που αυτές οι δύο κατηγορίες μαζί δεν ξεπερνούν το ένα τρίτο του συνολικού πληθυσμού. Σήμερα το Φέργκιουσον, μια περιφερειακή οικονομία που χτυπήθηκε σφοδρά από την κρίση, όπως έγραψε σε κύριο άρθρο του ο «Guardian», είναι μια μαύρη κοινότητα κατά 67%, ενώ η αστυνομική της δύναμη αποτελείται κατά 95% από λευκούς, των οποίων το εισόδημα συμπληρώνεται σημαντικά από τους ελέγχους αυτοκινήτων και την αντιμετώπιση άλλων μικροαδικημάτων. Πέρσι, το 86% των ελέγχων, το 92% των ερευνών και το 93% των συλλήψεων αφορούσε Αφροαμερικανούς, παρότι οι αστυνομικοί εντόπιζαν συχνότερα παρανομίες σε λευκούς (34% έναντι 22%).

Και βέβαια, υπάρχουν πολλά «Φέργκιουσον» στις ΗΠΑ. Η αρθρογράφος του περιοδικού «Nation», Μελίσα Χάρις-Πέρι, σημειώνει ότι εννέα άοπλοι νεαροί αφροαμερικανοί έχουν σκοτωθεί την τελευταία δεκαετία από αστυνομικούς, ενώ μεταξύ του 2006 και του 2012, λευκοί αστυνομικοί σκότωναν έναν μαύρο τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα.

«Τα φυλετικά ζητήματα αποσπούν την Αμερική από το να δει ότι οι στόχοι της υπερβολικής αντίδρασης της αστυνομίας βασίζονται λιγότερο στο χρώμα και περισσότερο σε κάτι που είναι ακόμα χειρότερο και από την οδύνη που προκαλεί ο ιός Εμπολα: στο να είσαι φτωχός», έγραψε ο Καρίμ Αμπντούλ-Τζαμπάρ. Ωστόσο, για να επιτευχθεί η αναγκαία ενότητα των καταπιεσμένων που επικαλείται ο πρώην άσος του ΝΒΑ, αποτελεί προϋπόθεση να αναγνωριστούν και να καταπολεμηθούν ο ρατσισμός και ο σεξισμός. Χωρίς φυσικά να ξεχνάμε ότι η σημερινή «διαπλοκή» των κραυγαλέων ανισοτήτων, της κρίσης και του ρατσισμού γεννά τέρατα σε όλο τον κόσμο και τρέφει αντιδραστικές, ακροδεξιές, ακόμα και φασιστικές πολιτικές δυνάμεις, όπως έδειξαν και οι πρόσφατες ευρωεκλογές.

Στο θέμα της κρατικής βίας, ειδικά στις ΗΠΑ, οι κυβερνήσεις και των δύο κομμάτων, με αφορμή τον «πόλεμο κατά της τρομοκρατίας», προετοίμασαν και χρηματοδότησαν μηχανισμούς παρακολούθησης και καταστολής με το βλέμμα στραμμένο όχι μόνο, ή κυρίως, στο εξωτερικό, αλλά και στο εσωτερικό. Μετά την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 ιδρύθηκε το υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας, για το οποίο είχαν εκταμιευθεί μέχρι το 2011 περισσότερα από 35 δισεκατομμύρια δολάρια σε επιδοτήσεις για τις τοπικές αστυνομικές δυνάμεις, ενώ για πολλά χρόνια η ειδική ομάδα SWAT ενισχύεται σημαντικά με προσωπικό και εξουσιοδοτείται να εμπλέκεται όχι σε ειδικές αποστολές, αλλά σε υποθέσεις ρουτίνας. Η «στρατιωτικοποίηση» της αστυνομίας συνεχίστηκε και επί Ομπάμα, ο οποίος, μόνο για το 2013, ενέκρινε μεταφορά στρατιωτικού υλικού σε τοπικό και ομοσπονδιακό επίπεδο, αξίας μισού δισεκατομμυρίου δολαρίων.

Εν κατακλείδι, οι εξελίξεις των τελευταίων ετών καταδεικνύουν τη βαθιά διαίρεση των καπιταλιστικών κοινωνιών, οι οποίες πολλαπλασιάζουν τις ανισότητες μεταξύ των εύπορων τάξεων και των λιγότερο προνομιούχων, αλλά και τις διαιρέσεις μεταξύ των φτωχών, με βάση κριτήρια όπως η φυλή, το έθνος, το φύλο κ.λπ. Τη συντήρηση και διαιώνιση αυτών των ανισοτήτων και των διαιρέσεων έχουν αναλάβει εργολαβικά και τα ιδιωτικά ΜΜΕ των μεγιστάνων του πλούτου, τα οποία τις παρουσιάζουν ως τη φυσική τάξη των πραγμάτων, ενώ εντάσσουν την όποια αντίδραση στην «εγκληματικότητα» και στην «τρομοκρατία». Τα πράγματα βέβαια είναι πιο απλά, αφού, όπως έλεγε ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, «μια εξέγερση είναι η γλώσσα αυτών που δεν μπορούν να ακουστούν».