Στα πρόσφατα σημειώματά μας για την εξέγερση του Πολυτεχνείου, κάναμε
λόγο για τις "δυνάμεις καταστολής" που έδρασαν τότε. Σ' αυτές
συμπεριλαμβάνονται οι αστυνομικοί, οι εσατζήδες και ο στρατός. Σήμερα,
σαράντα χρόνια αργότερα, τα πράγματα είναι πιο απλά αφού η ΕΣΑ δεν
υπάρχει και ο στρατός δεν έχει λόγο να ανακατευτεί. Σήμερα υπάρχουν τα
ΜΑΤ, ένα από τα "επιτεύγματα" της μεταπολίτευσης.
Η σύσταση των ΜΑΤ έγινε από τον γενικό γραμματέα τού υπουργείου δημόσιας τάξης της πρώτης κυβέρνησης Καραμανλή, τον Αναστάσιο Μπάλκο(*). Όμως, η αρχική ιδέα τής σύστασής τους πρέπει να οφείλεται στον δοτό πρωθυπουργό τού Παπαδόπουλου, τον Σπύρο Μαρκεζίνη:
"Επί του θέματος του ειδικού εξοπλισμού της Αστυνομίας και της Χωροφυλακής είχον ήδη εκφράσει την απορίαν μου εις τον κ. Δασκαλόπουλον (σ.σ.: τότε αρχηγό της Αστυνομίας Πόλεων), ο οποίος αν ενθυμούμαι καλώς μου είπεν ότι οσάκις προέκυπτε τοιούτον ζήτημα δεν εγίνετο δεκτόν. Προεδικάζετο ούτως ειπείν ότι εις περίπτωσιν σοβαροτέρων κάπως ταραχών, θα επενέβαινε ο στρατός. Εγώ αντιθέτως επηρεασμένος από όσα είδα εις την πλατείαν Χιλής εις το Παρίσι, όπου κατά σύμπτωσιν το έτος εκείνο ευρέθην όταν επρόκειτο να γίνη διαδήλωσις εις μνήμην του Αλιέντε, είχον εντυπωσιασθή. Διότι είδα αστυφύλακας με μάσκας και ασπίδας που ενεθύμιζον πολεμιστάς του μεσαίωνος καθώς και ειδικά μηχανοκίνητα της αστυνομίας. Και έκαμα τότε την σκέψιν, ότι όπως εξελίσσονται τα πράγματα η σημερινή Αστυνομία, του Αγγλικού τύπου ή και η Χωροφυλακή, ανήκει εις εποχήν η οποία έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Εφερα λοιπόν το θέμα εις τον ίδιον τον Πρόεδρον της Δημοκρατίας (σ.σ.: τον Γεώργιο Παπαδόπουλο). Αν η Αστυνομία και η Χωροφυλακή διέθετε αυτόν τον αναγκαίον και σύγχρονον οπλισμόν του οποίου η πρώτη παραγγελία έγινε επί των ημερών μου, είναι πάρα πολύ πιθανόν να καθίστατο περιττή η επέμβασις των τεθωρακισμένων εις το Πολυτεχνείον και να μη προέκυπτε ανάγκη κηρύξεως του στρατιωτικού νόμου" (Σπ. Μαρκεζίνης, "Αναμνήσεις 1972-1974", έκδοση του συγγραφέα, 1979, σελ. 433-434).
Όπως φαίνεται, ο Μαρκεζίνης υποστήριζε πως δεν θα επενέβαινε ο στρατός στο Πολυτεχνείο και η ιστορία θα είχε πάρει διαφορετική τροπή, αν είχε προλάβει να δημιουργήσει την ειδική αστυνομική μονάδα που ονειρευόταν. Αυτή η μονάδα έμελλε να δημιουργηθεί λίγο μετά την πτώση τής χούντας, κατόπιν εντολής τού ίδιου του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Την εντολή ανέλαβε να εκτελέσει ο Μπάλκος (στον οποίο ανήκει και η ονομασία "Μονάδες Αποκατάστασης Τάξεως - ΜΑΤ"), η δε υλοποίηση του σχεδίου ανατέθηκε στον Ηλία Ψυχογιό.
Ο Ηλίας Ψυχογιός ήταν παλιά καραβάνα τής αστυνομίας, όντας στο σώμα από το 1945 και φτάνοντας μέχρι το αξίωμα του υπαρχηγού τής Αστυνομίας Πόλεων. Ο Μπάλκος έκρινε ότι ο Ψυχογιός διέθετε την απαιτούμενη πείρα, εφ' όσον είχε ενεργή συμμετοχή τόσο στην καταστολή των προδικτατορικών διαδηλώσεων όσο και στα γεγονότα τού Πολυτεχνείου. Λεπτομέρεια: ο Ψυχογιός (μαζί με δυο ακόμη αξιωματικούς) είχε πάει το 1961 στις ΗΠΑ για εκπαίδευση στην καταστολή διαδηλώσεων και επιστρέφοντας εισήγαγε στην αστυνομία την χρήση δακρυγόνων.
Το 1978, ο Ψυχογιός οργάνωσε ένα ακόμη ειδικό αστυνομικό σώμα. Ήταν οι "Μονάδες Ειδικών Αποστολών - ΜΕΑ". Ενώ τα ΜΑΤ ασχολούνταν κυρίως με τις διαδηλώσεις, τα ΜΕΑ ασχολούνταν με τα υπόλοιπα προβλήματα "τάξης". Η πρώτη εμφάνιση του νέου σώματος έγινε το 1978, κατά την επιδρομή στο σπίτι τού γιατρού Βασίλη Τσιρώνη, στο οποίο ο ιδιόρρυθμος αναρχικός γιατρός ήταν ταμπουρωμένος και αποκλεισμένος πάνω από 8 μήνες και το είχε χαρακτηρίσει ως "ανεξάρτητο κράτος". Η επέμβαση των -ανεκπαίδευτων- ΜΕΑ στέφθηκε από παταγώδη αποτυχία και κατέληξε στον θάνατο του Τσιρώνη, ο οποίος παρουσιάστηκε από τις αρχές ως αυτοκτονία.
Στο μεταξύ, τα ΜΑΤ έχουν προλάβει να δείξουν τα δόντια τους σε αρκετές περιπτώσεις, δυο από τις οποίες ήσαν χαρακτηριστικές. Η πρώτη αφορά την απόπειρα του ΕΚΚΕ (το τότε αρκετά ισχυρό Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας) να πραγματοποιήσει την πρωτομαγιά του 1977 πορεία από το πεδίο του Αρεως προς το σκοπευτήριο της Καισαριανής, παρά την απαγόρευση. Τα ΜΑΤ τους περίμεναν στο άγαλμα της Αθηνάς. Οι διαδηλωτές επιχείρησαν να προχωρήσουν χρησιμοποιώντας σαν δόρατα τα κοντάρια των σημαιών τους, περικυκλώθηκαν όμως από υπέρτερες αστυνομικές δυνάμεις κι εξαναγκάστηκαν σε συντεταγμένη υποχώρηση.
Η δεύτερη έγινε πάλι το 1977, κατά την καθιερωμένη πορεία τού Πολυτεχνείου. Εκείνη την χρονιά, η κυβέρνηση Καραμανλή είχε απαγορεύσει την πορεία. Τα ΜΑΤ περίμεναν τους διαδηλωτές στα Χαυτεία, όπου τους επιτέθηκαν, έχοντας πρώτα φροντίσει να αποκόψουν κάθε οδό οπισθοχώρησης. Οι διαδηλωτές εγκλωβίστηκαν και έγινε μακελειό. Ο Ψυχογιός καμαρώνει: "Ο Καραμανλής ρώτησε 'ποιός είναι ο επικεφαλής, να τον συγχαρώ'. Του άρεσε πολύ ότι τους είχα κλείσει την οπισθοχώρηση. Ηταν μια πολύ ωραία επιχείρησις".
Ο Ψυχογιός είχε εισηγηθεί έναν τρόπο δράσης των ΜΑΤ ο οποίος δεν αποσκοπούσε απλώς στην διάλυση των διαδηλωτών αλλά στο τσάκισμά τους. Σύμφωνα μ' αυτόν, οι συμπαγείς δυνάμεις των ΜΑΤ επιτίθενται ως σφήνα στο κέντρο της διάταξης των διαδηλωτών με σκοπό να τους διασπάσουν, ενώ άλλες αστυνομικές δυνάμεις εμποδίζουν την πλευρική διαφυγή τους. Ευτυχώς, κάποιοι κατάλαβαν ότι με αυτόν τον τρόπο θα σκοτωνόταν πολύς κόσμος και η πρόταση του Ψυχογιού δεν υιοθετήθηκε ποτέ.
Αλλά θα συνεχίσουμε.
(*) Στις εκλογές τού 1977, ο Μπάλκος εκλέχτηκε βουλευτής Πρεβέζης και ορίστηκε υπουργός δημόσιας τάξης, χαρακτηριζόμενος από πλεόνασμα εθνικοφροσύνης και έλλειμμα ευφυΐας. Ο Μπάλκος είχε και το κουσούρι τού συγγραφέα κατασκοπευτικών μυθιστορημάτων, δίχως να διαθέτει το παραμικρό συγγραφικό ταλέντο. Γέλασε όλη η Ελλάδα όταν κυκλοφόρησε το βλακώδες "Δίχτυα στην Τασκένδη" (Ατλαντίς, 1979), το οποίο σήμερα θεωρείται "καλτ" και τα ελάχιστα αντίτυπα που κυκλοφορούν σε παλαιοβιβλιοπωλεία πωλούνται γύρω στα 50 ευρώ.
Η σύσταση των ΜΑΤ έγινε από τον γενικό γραμματέα τού υπουργείου δημόσιας τάξης της πρώτης κυβέρνησης Καραμανλή, τον Αναστάσιο Μπάλκο(*). Όμως, η αρχική ιδέα τής σύστασής τους πρέπει να οφείλεται στον δοτό πρωθυπουργό τού Παπαδόπουλου, τον Σπύρο Μαρκεζίνη:
"Επί του θέματος του ειδικού εξοπλισμού της Αστυνομίας και της Χωροφυλακής είχον ήδη εκφράσει την απορίαν μου εις τον κ. Δασκαλόπουλον (σ.σ.: τότε αρχηγό της Αστυνομίας Πόλεων), ο οποίος αν ενθυμούμαι καλώς μου είπεν ότι οσάκις προέκυπτε τοιούτον ζήτημα δεν εγίνετο δεκτόν. Προεδικάζετο ούτως ειπείν ότι εις περίπτωσιν σοβαροτέρων κάπως ταραχών, θα επενέβαινε ο στρατός. Εγώ αντιθέτως επηρεασμένος από όσα είδα εις την πλατείαν Χιλής εις το Παρίσι, όπου κατά σύμπτωσιν το έτος εκείνο ευρέθην όταν επρόκειτο να γίνη διαδήλωσις εις μνήμην του Αλιέντε, είχον εντυπωσιασθή. Διότι είδα αστυφύλακας με μάσκας και ασπίδας που ενεθύμιζον πολεμιστάς του μεσαίωνος καθώς και ειδικά μηχανοκίνητα της αστυνομίας. Και έκαμα τότε την σκέψιν, ότι όπως εξελίσσονται τα πράγματα η σημερινή Αστυνομία, του Αγγλικού τύπου ή και η Χωροφυλακή, ανήκει εις εποχήν η οποία έχει παρέλθει ανεπιστρεπτί. Εφερα λοιπόν το θέμα εις τον ίδιον τον Πρόεδρον της Δημοκρατίας (σ.σ.: τον Γεώργιο Παπαδόπουλο). Αν η Αστυνομία και η Χωροφυλακή διέθετε αυτόν τον αναγκαίον και σύγχρονον οπλισμόν του οποίου η πρώτη παραγγελία έγινε επί των ημερών μου, είναι πάρα πολύ πιθανόν να καθίστατο περιττή η επέμβασις των τεθωρακισμένων εις το Πολυτεχνείον και να μη προέκυπτε ανάγκη κηρύξεως του στρατιωτικού νόμου" (Σπ. Μαρκεζίνης, "Αναμνήσεις 1972-1974", έκδοση του συγγραφέα, 1979, σελ. 433-434).
Όπως φαίνεται, ο Μαρκεζίνης υποστήριζε πως δεν θα επενέβαινε ο στρατός στο Πολυτεχνείο και η ιστορία θα είχε πάρει διαφορετική τροπή, αν είχε προλάβει να δημιουργήσει την ειδική αστυνομική μονάδα που ονειρευόταν. Αυτή η μονάδα έμελλε να δημιουργηθεί λίγο μετά την πτώση τής χούντας, κατόπιν εντολής τού ίδιου του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Την εντολή ανέλαβε να εκτελέσει ο Μπάλκος (στον οποίο ανήκει και η ονομασία "Μονάδες Αποκατάστασης Τάξεως - ΜΑΤ"), η δε υλοποίηση του σχεδίου ανατέθηκε στον Ηλία Ψυχογιό.
Ο Ηλίας Ψυχογιός ήταν παλιά καραβάνα τής αστυνομίας, όντας στο σώμα από το 1945 και φτάνοντας μέχρι το αξίωμα του υπαρχηγού τής Αστυνομίας Πόλεων. Ο Μπάλκος έκρινε ότι ο Ψυχογιός διέθετε την απαιτούμενη πείρα, εφ' όσον είχε ενεργή συμμετοχή τόσο στην καταστολή των προδικτατορικών διαδηλώσεων όσο και στα γεγονότα τού Πολυτεχνείου. Λεπτομέρεια: ο Ψυχογιός (μαζί με δυο ακόμη αξιωματικούς) είχε πάει το 1961 στις ΗΠΑ για εκπαίδευση στην καταστολή διαδηλώσεων και επιστρέφοντας εισήγαγε στην αστυνομία την χρήση δακρυγόνων.
Το 1978, ο Ψυχογιός οργάνωσε ένα ακόμη ειδικό αστυνομικό σώμα. Ήταν οι "Μονάδες Ειδικών Αποστολών - ΜΕΑ". Ενώ τα ΜΑΤ ασχολούνταν κυρίως με τις διαδηλώσεις, τα ΜΕΑ ασχολούνταν με τα υπόλοιπα προβλήματα "τάξης". Η πρώτη εμφάνιση του νέου σώματος έγινε το 1978, κατά την επιδρομή στο σπίτι τού γιατρού Βασίλη Τσιρώνη, στο οποίο ο ιδιόρρυθμος αναρχικός γιατρός ήταν ταμπουρωμένος και αποκλεισμένος πάνω από 8 μήνες και το είχε χαρακτηρίσει ως "ανεξάρτητο κράτος". Η επέμβαση των -ανεκπαίδευτων- ΜΕΑ στέφθηκε από παταγώδη αποτυχία και κατέληξε στον θάνατο του Τσιρώνη, ο οποίος παρουσιάστηκε από τις αρχές ως αυτοκτονία.
Στο μεταξύ, τα ΜΑΤ έχουν προλάβει να δείξουν τα δόντια τους σε αρκετές περιπτώσεις, δυο από τις οποίες ήσαν χαρακτηριστικές. Η πρώτη αφορά την απόπειρα του ΕΚΚΕ (το τότε αρκετά ισχυρό Επαναστατικό Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας) να πραγματοποιήσει την πρωτομαγιά του 1977 πορεία από το πεδίο του Αρεως προς το σκοπευτήριο της Καισαριανής, παρά την απαγόρευση. Τα ΜΑΤ τους περίμεναν στο άγαλμα της Αθηνάς. Οι διαδηλωτές επιχείρησαν να προχωρήσουν χρησιμοποιώντας σαν δόρατα τα κοντάρια των σημαιών τους, περικυκλώθηκαν όμως από υπέρτερες αστυνομικές δυνάμεις κι εξαναγκάστηκαν σε συντεταγμένη υποχώρηση.
Η δεύτερη έγινε πάλι το 1977, κατά την καθιερωμένη πορεία τού Πολυτεχνείου. Εκείνη την χρονιά, η κυβέρνηση Καραμανλή είχε απαγορεύσει την πορεία. Τα ΜΑΤ περίμεναν τους διαδηλωτές στα Χαυτεία, όπου τους επιτέθηκαν, έχοντας πρώτα φροντίσει να αποκόψουν κάθε οδό οπισθοχώρησης. Οι διαδηλωτές εγκλωβίστηκαν και έγινε μακελειό. Ο Ψυχογιός καμαρώνει: "Ο Καραμανλής ρώτησε 'ποιός είναι ο επικεφαλής, να τον συγχαρώ'. Του άρεσε πολύ ότι τους είχα κλείσει την οπισθοχώρηση. Ηταν μια πολύ ωραία επιχείρησις".
Ο Ψυχογιός είχε εισηγηθεί έναν τρόπο δράσης των ΜΑΤ ο οποίος δεν αποσκοπούσε απλώς στην διάλυση των διαδηλωτών αλλά στο τσάκισμά τους. Σύμφωνα μ' αυτόν, οι συμπαγείς δυνάμεις των ΜΑΤ επιτίθενται ως σφήνα στο κέντρο της διάταξης των διαδηλωτών με σκοπό να τους διασπάσουν, ενώ άλλες αστυνομικές δυνάμεις εμποδίζουν την πλευρική διαφυγή τους. Ευτυχώς, κάποιοι κατάλαβαν ότι με αυτόν τον τρόπο θα σκοτωνόταν πολύς κόσμος και η πρόταση του Ψυχογιού δεν υιοθετήθηκε ποτέ.
Αλλά θα συνεχίσουμε.
(*) Στις εκλογές τού 1977, ο Μπάλκος εκλέχτηκε βουλευτής Πρεβέζης και ορίστηκε υπουργός δημόσιας τάξης, χαρακτηριζόμενος από πλεόνασμα εθνικοφροσύνης και έλλειμμα ευφυΐας. Ο Μπάλκος είχε και το κουσούρι τού συγγραφέα κατασκοπευτικών μυθιστορημάτων, δίχως να διαθέτει το παραμικρό συγγραφικό ταλέντο. Γέλασε όλη η Ελλάδα όταν κυκλοφόρησε το βλακώδες "Δίχτυα στην Τασκένδη" (Ατλαντίς, 1979), το οποίο σήμερα θεωρείται "καλτ" και τα ελάχιστα αντίτυπα που κυκλοφορούν σε παλαιοβιβλιοπωλεία πωλούνται γύρω στα 50 ευρώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου