Ο μνημονιακός οδοστρωτήρας συνθλίβει την αρχαιολογία (Επίκαιρα, 6-12 Φεβρουαρίου 2014)

 

Τον ασκό του Αιόλου άνοιξε η συνέντευξη στο αμερικάνικο περιοδικό Τάιμ του αρχαιολόγου Στίβεν Μίλερ που επί τέσσερις δεκαετίες εργάστηκε στους θησαυρούς της Νεμέας συμβάλλοντας καθοριστικά στην αναστήλωση του ιερού του Νεμείου Διός. Ο τίτλος του άρθρου, που δημοσιεύτηκε στις 18 Ιανουαρίου, ήταν: «Μπορεί η ιδιωτικοποίηση να σώσει τους θησαυρούς της αρχαίας Ελλάδας;». Ο συμπαθής, κατά τ’ άλλα, στην ελληνική αρχαιολογική κοινότητα αμερικάνος καθηγητής πρότεινε ορθά – κοφτά να επιτραπεί σε ιδιωτικές εταιρείες να αναλάβουν την ανάπτυξη, την προβολή και την φύλαξη αρχαιολογικών τόπων κι αυτές σε αντάλλαγμα να δίνουν στην κυβέρνηση μέρος των εσόδων που θα προκύψουν από τις αυξημένες τουριστικές επισκέψεις. Η πρότασή του, σε ολοκληρωμένη μορφή, κατατέθηκε στην κυβέρνηση λίγο πριν το τέλος του έτους.

ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗ

Όσο παράδοξο κι αν ηχεί δεν είναι η πρώτη φορά στην ιστορία του τόπου μας που μια κρίση χρέους επιχειρείται να λυθεί μέσα από το ξεπούλημα αρχαιολογικών θησαυρών. Ο ιστορικός Κυριάκος Σιμόπουλος στο σπουδαίο βιβλίο του με τίτλο Η λεηλασία και καταστροφή των ελληνικών αρχαιοτήτων (εκδ. Πιρόγα, 2010) αναφέρει πως «η Σικυών, η γενέτειρα της ζωγραφικής – patria picturae κατά τον Πλίνιο – εκποίησε το 56 π.Χ. ένα μέρος των καλλιτεχνικών της θησαυρών και παρέδωσε τους υπόλοιπους στους Ρωμαίους για να καλύψει το δημόσιο χρέος της πόλης». Παρόλα αυτά, η εκποίηση των θησαυρών της, που ακολούθησε την λεηλασία της λίγα χρόνια πριν, δεν απέτρεψε την οριστική της παρακμή. Μάλλον την επιτάχυνε…

Οι ζημιές πάντα στο δημόσιο

Σήμερα, η σύσταση του αμερικάνου καθηγητή του Μπέρκλεϋ προβλέπει, επί της ουσίας, να ιδιωτικοποιηθούν οι πλέον επικερδείς τομείς (κοινώς, τα φιλέτα) της ελληνικής αρχαιολογίας, αδιαφορώντας για τις δραματικές επιπτώσεις που θα έχει στην ιστορική συνείδηση του λαού. Ως αφετηρία της δε, έχει την αδυναμία του υπουργείου Πολιτισμού να καλύψει τις αυξημένες χρηματοδοτικές απαιτήσεις (πχ προσωπικού) και την ανάγκη για ρευστό του ελληνικού δημοσίου. Η μέθοδος μάς είναι πια γνωστή: Πρώτα απαξιώνεται μια δημόσια υπηρεσία με ευθύνη της κυβέρνησης – κι εδώ στη θέση των αρχαιολογικών θησαυρών και των μουσείων μπορούμε να τοποθετήσουμε την Ολυμπιακή Αεροπορία, την έκταση του Ελληνικού, τον ΟΛΠ κ.α. – και στη συνέχεια εμφανίζεται ως λύση η ιδιωτικοποίησή τους. Γνωστός είναι επίσης κι ο τεμαχισμός που προβλέπεται σε όλες τις περιπτώσεις ιδιωτικοποιήσεων έτσι ώστε το κράτος να διατηρήσει τις δαπανηρές διαδικασίες έντασης ανθρώπινης εργασίας και μηδενικής κερδοφορίας, όπως οι ανασκαφές και η συντήρηση, κι οι ιδιώτες να παραλάβουν ό,τι αποδίδει εγγυημένα κέρδη: από τις βοηθητικές εργασίες όπως η φύλαξη κι ο καθαρισμός μέχρι τα πωλητήρια εκθεμάτων κι αντιγράφων. Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργηθούν νέα πεδία δράσης για τους ιδιώτες, την ίδια ώρα που το δημόσιο θα αναλάβει να καλύπτει τις ανελαστικές δαπάνες.

Δεν λείπουν μάλιστα και …βαρβαρότητες από τη νεοφιλελεύθερη παλέτα όπως η πρόταση που κατατέθηκε σε roadshow του Χρηματιστηρίου Αθηνών στη Νέα Υόρκη τον Οκτώβριο του 2012, όταν εξειδικευμένη εταιρεία (Ralph Appelbaum Associates) πρότεινε να αναλάβει ένα έργο – μαμούθ ενοποίησης των αρχαιολογικών χώρων από το Λαύριο μέχρι την Ακρόπολη! Ο προϋπολογισμός του έργου ξεκίναγε από 1,5 δις. κι έφτανε στα 4,4 δις. ευρώ! Επί της ουσίας θα σήμαινε την δημιουργία μιας αχανούς αρχαιοελληνικής Ντίσνεϋλαντ που θα μετέτρεπε την ιστορία και πολύτιμα ευρήματα σε τουριστική ατραξιόν προς τέρψη φευγαλέων ματιών πάντα βιαστικών τουριστών, διψασμένων για νέες εικόνες και παντελώς αδιάφορων να μάθουν για την αρχαία ιστορία. «Η χρήση της ιστορίας και της παράδοσης ενός λαού ως τουριστική ατραξιόν ανήκει στις πρακτικές της αποικιοκρατίας» είχε απαντήσει πολύ εύστοχα ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων.

Κοινωνικό αγαθό η συλλογική μνήμη

Ως προς το παρόν πάντως τα μνημόνια είναι που έχουν πλήξει καίρια το έργο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, η οποία είναι επιφορτισμένη με μια σύνθετη αποστολή. «Μιλάμε για την αρχαιότερη υπηρεσία του νεοελληνικού κράτους» τονίζει η Γεωργία Στρατούλη αρχαιολόγος στο υπουργείο Πολιτισμού (ΚΘ Εφορία Προϊστορικών και Κλασσικών Αρχαιοτήτων), διδάκτορας του πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης κι επικεφαλής των ανασκαφών στον νεολιθικό οικισμό της Αυγής, στην Καστοριά. «Οι αρμοδιότητές της, που απορρέουν από το σύνταγμα της χώρας μας, αφορούν στην προστασία, ανασκαφική διερεύνηση, μελέτη και ανάδειξη του πολιτισμικού αποθέματος της χώρας. Κι όταν λέμε ανάδειξη εννοούμε παρουσίαση στο επιστημονικό κοινό και σε συνέδρια άρθρων, μελετών και μονογραφιών όπως και στην ίδια την κοινωνία με οργάνωση επισκέψιμων αρχαιολογικών χώρων και μουσειακών εκθέσεων και στις μέρες μας και με ψηφιακά μουσεία.  Αυτό το πολιτισμικό απόθεμα είναι αναπόσπαστο τμήμα της συλλογικής μνήμης, της ιστορικής γνώσης, ίσως και της κοινωνικής ταυτότητας. Συνιστά κοινωνικό αγαθό!»

Δαπάνες υπουργείου Πολιτισμού (σε εκ. ευρώ)

2009                      698

2010                      605   

2011                      525   

2012                      456

2013                      463

2014                      410

Μείωση ‘09/’14        41%                                        

Πηγή: Εισηγητικές εκθέσεις κρατικών προϋπολογισμών τελευταίων ετών

Οι απολύσεις εργαζομένων τα τελευταία χρόνια προκειμένου να μειωθεί το δημοσιονομικό έλλειμμα και να εμφανιστεί ακόμη κι αυτό το πλασματικό πλεόνασμα για το οποίο επαίρεται η κυβέρνηση σήμαναν την συρρίκνωση της. «Το φθινόπωρο του 2011 οδηγήθηκε σε καθεστώς πρόωρης συνταξιοδότησης το 10% του έμπειρου δυναμικού της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας. Δηλαδή απωλέσαμε περί τους 90 πολύ έμπειρους υπαλλήλους, όπως αρχαιολόγοι επικεφαλής μονάδων και έργων ΕΣΠΑ. Το αποτέλεσμα ήταν μια ακόμη βίαιη αναπροσαρμογή, περισσότερα καθήκοντα σε λιγότερους υπαλλήλους, εντατικοποίηση και έλλειψη χρόνου στη διάρκεια του υπηρεσιακού 8ώρου για την οποιαδήποτε επιστημονική εργασία (π.χ. μελέτη αρχαιολογικού υλικού, καταγραφή αρχαιολογικού υλικού αποθηκών μουσείων, κ.α.). Ταυτόχρονα, ως αποτέλεσμα της έλλειψης προσωπικού, το επιστημονικό σκέλος της αρχαιολογικής υπηρεσίας (τα μέλη της οποίας, κυρίως αρχαιολόγοι, χαίρουν διεθνούς αναγνώρισης και κύρους λόγω της επιστημονικής προσφοράς τους) υποσκελίζεται συνεχώς. Ουσιαστικά το επιστημονικό έργο έχει γίνει πάρεργο για τους μάχιμους αρχαιολόγους στην πλειοψηφία των υπηρεσιακών μονάδων», τονίζει η Γ. Στρατούλη.  

Μείωση κονδυλίων κατά 41%

Καταστροφική όμως για το έργο της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας έχει αποδειχθεί κι η πολιτική των περικοπών, όπως φαίνεται πεντακάθαρα από την κάθετη μείωση των κονδυλίων του κρατικού προϋπολογισμού που δίνονται στο αρμόδιο υπουργείο. Η μείωση από το 2009 μέχρι και φέτος φθάνει το 41%. Ήταν δηλαδή πολύ μεγαλύτερη της ύφεσης που άγγιξε το 21%, αποκαλύπτοντας έτσι την ευκολία με την οποία όλες οι κυβερνήσεις μέχρι σήμερα χρησιμοποίησαν υπουργεία με κοινωνική αποστολή, όπως το υπουργείο Πολιτισμού, ως απορροφητήρες των κραδασμών που δημιούργησε η κρίση. Ακριβά πλήρωσε την κρίση και το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων καθώς με αφορμή την αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους τον Μάρτιο του 2012, έχασε 32 εκ. ευρώ! Όπως ακριβώς δηλαδή συνέβη με τα ασφαλιστικά ταμεία (που έχασαν πάνω από 12 δισ. ευρώ), με δεκάδες σχολές ακόμη και νοσοκομεία, το Ταμείο Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων είδε τα αποθεματικά του να κουρεύονται με απόφαση της κυβέρνησης Λ. Παπαδήμου και με αρμόδιο υπουργό τον Β. Βενιζέλο. Το αποτέλεσμα φάνηκε στην μείωση των κονδυλίων που διατίθενται για την συντήρηση των περίπου 9.000 αρχαιολογικών τόπων και 228 μουσείων σε όλη την Ελλάδα, που βρίσκονται υπό την ευθύνη του υπουργείου.

Αναφέρει για το θέμα των περικοπών η Γ. Στρατούλη: «Η έλλειψη χρηματοδοτήσεων –ουσιαστικά η συνεχής εδώ και μια 15ετία απομείωση των κονδυλίων του κρατικού προϋπολογισμού για τον πολιτισμό γενικά και ειδικότερα για την Αρχαιολογική Υπηρεσία – έχει δημιουργήσει σωρεία προβλημάτων. Με την μνημονιακή πολιτική λιτότητας τα προβλήματα αυτά έχουν επιδεινωθεί σε τέτοιο σημείο που αν δεν υπήρχε η αγάπη των υπαλλήλων για το έργο τους και η προσωπική τους συμβολή, θα είχε μπει λουκέτο σε πολλά μουσεία και αρχαιολογικού χώρους. Θα σας αναφέρω ορισμένα παραδείγματα από την καθημερινότητά μας για να καταλάβετε τι αντιμετωπίζουμε. Η έλλειψη κονδυλίων για βενζίνη σημαίνει μειωμένη κίνηση υπηρεσιακών αυτοκινήτων. Ως αποτέλεσμα οι υπάλληλοι ζητούν από τους ιδιώτες να τους μετακινήσουν στους χώρους για αυτοψία. Η επίβλεψη εργασιών έτσι, συντελείται με εξευτελιστικούς όρους. Η έλλειψη κονδυλίων για τις αναγκαίες ποσότητες πετρελαίου θέρμανσης ή και κατανάλωση ρεύματος ακόμη και σε περιοχές στα βόρεια της χώρας με ψύχος μεταφράζεται συχνά σε παγωμένες αίθουσες μουσείων, εργαστηρίων συντήρησης, αποθηκών και άλλων χώρων εργασίας. Έχουμε επομένως μειωμένη παρουσία σε αυτούς τους χώρους προσωπικού και επισκεπτών. Συχνό φαινόμενο επίσης αποτελεί η καθυστερημένη έγκριση πρόσληψης αρχαιοφυλάκων, αντί για Απρίλιο-Μάιο οπότε αρχίζει η τουριστική  σαιζόν και αυξάνεται η προσέλευση επισκεπτών. Παρατηρούνται επίσης ελλείψεις κονδυλίων για σωστή λειτουργία των υποδομών και της υπηρεσιακής μονάδας: Το αποτέλεσμα είναι ελλείψεις σε μπαταρίες για λειτουργία αφυγραντήρων αρχαιολογικών μουσείων, σε μελάνι για εκτυπώσεις, σε συμβάσεις με ΕΛΤΑ ή εταιρείες ταχυμεταφορών για την αποστολή υπηρεσιακής αλληλογραφίας, σε γραφική ύλη, σε χάρτες, σε προσωπικό καθαριότητας χώρων, σε φύλακες υπαίθρου με πιθανότητα αύξησης των κρουσμάτων λαθρανασκαφών, κ.α. Αποτέλεσμα επίσης είναι η καθυστερημένη καταβολή των πενιχρών οδοιπορικών – αποζημίωσης εκτός έδρας των υπαλλήλων, οι οποίοι κυριολεκτικά συντηρούν ιδίοις εξόδοις το ελληνικό δημόσιο. Πληρώνουν οι ίδιοι τα οδοιπορικά τους για υπηρεσιακές ανάγκες!», υπογραμμίζει η Γ. Στρατούλη.   

Ελλείψεις προσωπικού

«Η πολιτική της λιτότητας που επιβάλλουν τα Μνημόνια έχει οδηγήσει και στην μείωση των επισκέψεων στα Μουσεία» τονίζει η Δέσποινα Κουτσούμπα, πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων. «Αν γίνονταν κανονικά οι προσλήψεις όπως κατ’ επανάληψη έχουμε ζητήσει δεν θα παρατηρούταν το φαινόμενο αρχαιολογικοί τόποι και μουσεία να είναι κλειστά από τις 3 το μεσημέρι, να ακολουθούν δηλαδή το χειμερινό ωράριο, ακόμη και μετά το Πάσχα, όταν τυπικά ξεκινάει το καλοκαιρινό ωράριο κι αυξάνονται σημαντικά οι επισκέψεις των ενδιαφερομένων. Το πρόβλημα μάλιστα δεν είναι μόνο ότι γίνονται λιγότερες προσλήψεις ακόμη και έκτακτου προσωπικού κάθε χρόνο. Πρόβλημα σε ό,τι αφορά την ποιότητα του έργου που παρέχεται είναι και το ύψος των μισθών τους, καθώς πλέον προσλαμβάνονται μέσω ΜΚΟ, με εξευτελιστικούς μισθούς»!

«Το χρηματοδοτικό πρόβλημα, που ήδη πέρυσι είχε φτάσει σε σημείο παροξυσμού, θα ενταθεί περαιτέρω το 2014» τονίζει η Δ. Κουτσούμπα. «Το 2013 μόλις τον Οκτώβριο απελευθερώθηκαν κονδύλια. Έως τότε δεν είχαν πληρωθεί λογαριασμοί ΔΕΗ, ΟΤΕ, νερού, τίποτε! Στην Ακρόπολη δεν υπήρχαν ούτε καν χαρτιά υγείας. Σε αυτό το περιβάλλον φανταστείτε τα τεχνάσματα στα οποία έπρεπε να καταφύγει κάθε υπάλληλος αν ήθελε να λειτουργήσει η υπηρεσία του: Προμηθευόταν με πίστωση διάφορα υλικά, μένοντας όμως έκθετος σε μια υποθετική καταγγελία γιατί πχ δεν προχώρησε σε διαγωνισμό, ώστε να βρει το φθηνότερο… Από τον Μάιο και μετά δεν υπήρχαν χρήματα ούτε για βενζίνη, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να μετακινηθούν τα οχήματα για να πάμε για αυτοψίες και να ελέγξουμε αν υπάρχουν αρχαία σε οικοδομικά έργα. Έβριζε ο κόσμος από την άλλη που ήθελε να προχωρήσει η δουλειά του και περίμενε… Η πρακτική των υπηρεσιών απέναντι στους υπαλλήλους είναι σχεδόν τιμωρητική. Στην εναγώνια προσπάθειά τους να μειώσουν τα έξοδα, μόνο κυρώσεις δεν μας επιβάλλουν. Προσωπικά, είχα πάει στη Σπάρτη για να εκπροσωπήσω την υπηρεσία, με υπηρεσιακή μάλιστα εντολή, δεν διανυκτέρευσα γιατί δεν είχα χρήματα να πληρώσω για το ξενοδοχείο, και στο τέλος δεν μου πλήρωσαν ούτε τα οδοιπορικά γιατί δεν είχα διανυκτέρευση!»

«Από φέτος η κατάσταση θα χειροτερέψει», συνεχίζει η Δ. Κουτσούμπα. Με βάση το νόμο 4071 του 2012 το 40% των εσόδων του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων θα κατευθύνεται στο υπουργείο Οικονομικών. Το ΤΑΠΑ εισπράττει τα έσοδα από τα εισιτήρια και τα αναψυκτήρια μέχρι τα πωλητήρια και με αυτά καλύπτει τις ανάγκες μουσείων και αρχαιολογικών χώρων: από λειτουργικά έξοδα (ΔΕΗ, ΟΤΕ, ύδρευση και αναλώσιμα) μέχρι λάμπες σε προθήκες που χρειάζονται αντικατάσταση, περιφράξεις, πινακίδες, μικροεργασίες και διαμορφώσεις, όπως μονοπάτια κ.α. Το αποτέλεσμα θα είναι να μειωθούν παραπέρα τα κονδύλια που δίνονταν για συντήρηση!»

Fast track ισοπέδωση των αρχαίων

Σημείο τομής ωστόσο στην πορεία υποβάθμισης της αρχαιολογικής υπηρεσίας αποτέλεσε για την Δ. Κουτσούμπα η fast track νομοθεσία που ως στόχο έχει την προσέλκυση μεγάλων επενδύσεων. «Πρόκειται για μια σειρά από νόμους, με τον πρώτο να ψηφίζεται επί υπουργίας Τ. Μπιρμπίλη που ως κοινό χαρακτηριστικό έχουν την παράκαμψη της αρχαιολογικής υπηρεσίας, το ροκάνισμα των δραστηριοτήτων της και την αμφισβήτηση του ρόλου της. Κι αυτό παρότι οι αρμοδιότητές της εκπορεύονται από το σύνταγμα. Στο πλαίσιο αυτής της έκτακτης νομοθεσίας η τύχη αρχαιοτήτων σε περιοχές όπου πρόκειται να γίνουν επενδύσεις θα καθορίζεται με προεδρικά διατάγματα, προφανώς κατά παράβαση της ισχύουσας νομοθεσίας. Είναι εμφανές ότι έτσι δημιουργείται μια νομοθεσία δύο ταχυτήτων με ένα σύνολο νόμων, σχετικά αυστηρών, που θα ισχύει για την …πλέμπα κι ένα έκτακτο κι αδιαφανές καθεστώς το οποίο θα ισχύει για την ελίτ, όπου τα πάντα θα τελούν στην διακριτική ευχέρεια όσων έχουν χρήματα. Είναι ενδεικτικό το τι συνέβη με το Ναό του Απόλλωνα Ζωστήρα στην Βουλιαγμένη όπου θα κατασκευαστούν μπανγκαλόους με θέα το ναό. Κι ας λένε ότι δεν τον πουλάνε».

Μπροστά μας όμως ελλοχεύει ένας ακόμη μεγαλύτερος κίνδυνος που σχετίζεται με την δραστηριότητα του ταμείου ξεπουλήματος και κατά κόσμον ΤΑΙΠΕΔ. «Αυτό που δεν είναι ευρέως γνωστό στην κοινωνία είναι η πολύ μεγάλη ακίνητη περιουσία που διαθέτει το υπουργείο Πολιτισμού: από την μεσαιωνική πόλη της Ρόδου, μέχρι τα δεκάδες νεοκλασικά της Πλάκας στην Αθήνα που απαλλοτριώθηκαν επί υπουργίας Μελίνας Μερκούρη για να μην αλλοιωθεί ο χαρακτήρας της περιοχής», τονίζει η Δ. Κουτσούμπα. Και συνεχίζει: «Σήμερα όλα αυτά τα κτίρια αξιοποιούνται στο έπακρο στεγάζοντας από υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού, όπως την Εφορία Ενάλιων Αρχαιοτήτων στην οδό Διονυσίου Αεροπαγίτου μέχρι το ίδρυμα Μητσοτάκη. Όλα αυτά τα κτίρια σήμερα τα εποφθαλμιά το ΤΑΙΠΕΔ για να τα ξεπουλήσει. Εμπόδιο στέκεται η νομοθεσία καθώς απαλλοτριώθηκαν για λόγους δημοσίου συμφέροντος και για αρχαιολογικούς σκοπούς. Δεν μπορούν επομένως ούτε να πουληθούν, ούτε να αλλάξει η χρήση τους γιατί τότε θα ανοίξει ο δρόμος να τα διεκδικήσουν οι προηγούμενοι ιδιοκτήτες τους. Μπορούμε να φανταστούμε το μέγεθος της αισθητική υποβάθμισης που θα επιφέρει η πώλησή τους… Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει στο Ελληνικό και στην Αφάντου της Ρόδου.»

Συμπερασματικά, η απάντηση στο ερώτημα του περιοδικού Τάιμ, για το αν η ιδιωτικοποίηση θα σώσει τους θησαυρούς της Αρχαίας Ελλάδας, όπως προκύπτει από τα παραπάνω, δεν μπορεί παρά να ξεκινάει από το ποιος ευθύνεται για την σημερινή υποβάθμιση. Υπαίτιος λοιπόν είναι η λιτότητα, τα Μνημόνια και οι ιδιωτικοποιήσεις, που πλέον δεν απειλούν μόνο την ευημερία μας, απειλούν και την ιστορική συνείδηση. Παραπέρα, ξέρουμε ότι ποτέ οι αιτίες ενός προβλήματος δεν αποτέλεσαν την λύση του… Επομένως, αν κάτι μπορεί, ακόμη και σήμερα, να σώσει τους θησαυρούς είναι η ανατροπή της λιτότητας και των Μνημονίων και μια γενναία απόφαση για αύξηση των κρατικών επιχορηγήσεων στον πολιτισμό και την παιδεία!

Ο εφιάλτης του Σεφέρη

«Πρέπει να είχε περάσει καιρός, σα να γύριζα από μακρύ ξενιτεμό, στους δρόμους κανείς δε με γνώριζε και δε γνώριζα κανέναν. Απομεσήμερο νωρίς αλλά ο ήλιος σκεπασμένος. Βρέθηκα στην Ακρόπολη. Εμπρός στη δυτική πρόσοψη του Παρθενώνα, ένα ταραγμένο πλήθος. Όλοι κοίταζαν τις κεντρικές κολόνες και χοχλακούσαν. Ρώτησα κάποιον που χειρονομούσε πλάι μου.
-Ρε, τι ζωντόβολο είσαι συ; Από πού μας κουβαλήθηκες; Δεν ξέρεις τίποτε;
Τον κοίταζα χαμένος.
-Να ο πλειστηριασμός! Άνοιξε τα στραβά σου! Αν κερδίσει εκείνη η αμερικάνικη οδοντόπαστα, σώθηκε ο προϋπολογισμός μας για δεκαετίες.
Κοίταξα με προσοχή στην κατεύθυνση που μου ‘δειχνε. Ανάμεσα στις δυο κεντρικές κολόνες, ξεχώρισα ένα τραπεζάκι σκεπασμένο με πράσινη τσόχα και, καθισμένος πίσω του, ένας ξυρισμένος κύριος με γυαλιά. Φορούσε μαύρο κοστούμι και κρατούσε φιλντισένιο σφυρί. Ρώτησα αποβλακωμένος:
-Ποιος πλειστηριασμός;
-Πού ζεις, μωρέ; Εδώ χαλνάει κόσμος!… Τζένιο η κυβέρνησή μας. Θα τις παραχωρήσει αυτές τις πέτρες. Τι μας χρειάζονται εμάς;
Εκείνη τη στιγμή ο μαυροντυμένος κύριος χτύπησε το σφυρί. “Κατεκυρώθη!”, φώναξε κάποιος. “Κατεκυρώθη! Κατεκυρώθη!”, αντιλάλησε η βοή του πλήθους
-Κέρδισαν οι Αμερικάνοι! Είπε έξαλλος ο γείτονάς μου σαν άνθρωπος που παρακολουθεί ποδόσφαιρο.
Η ταραχή φούσκωνε μέσα μου.
-Και τι θα κάνουν; Κατόρθωσα να ρωτήσω.
-Είναι δαιμόνιοι, αποκρίθηκε. Θα πελεκήσουν τούτες τις κολόνες σε σχήμα σωληνάριου της οδοντόπαστας!
Ένοιωθα πως το πλήθος φύραινε γύρω μου και μ’ άφηνε ολότελα μόνο. Τότες είδα τον Παρθενώνα γυμνό ανατριχιαστικά, χωρίς αέτωμα, χωρίς γείσο, με τις κολόνες του πελεκημένες, γυαλιστερές, παρασταίνοντας υπέρογκα σωληνάρια. Ο βραχνάς με τίναξε απ’ το κρεβάτι καθώς ούρλιαζα. Ώρα πέντε το πρωί. Δεν είμαι αρκετός να αναλύσω τούτο το όνειρο. Μόνο μια παρατήρηση πάνω στην ονειρική συμπεριφορά μου. Πολλές φορές μου έτυχε να ιδώ όνειρα που παρουσιάζονται με κρυστάλλινη σαφήνεια. Αν είναι εφιαλτικά, ο εφιάλτης δουλεύει στο βάθος και ξεσπά στο τέλος».

Γιώργος Σεφέρης, Δοκιμές

Mnimonio loves Parthenon-I love mnimonio

Του Γιάγκου Ανδρεάδη*

Να μετατραπεί ο χώρος από την Ακρόπολη και την Αρχαία αγορά μέχρι το Σούνιο σε «αρχαιολογικό πάρκο» τύπου Ντίσνεϋλαντ και να παραχωρηθεί, όπως και τόσων άλλων η εκμετάλλευση στο ιδιωτικό – κατά προτίμηση – κεφάλαιο. Βρίσκω την πρόταση του κου Μίλερ στο περιοδικό Τάιμ πολύ ενδιαφέρουσα αλλά κάπως άτολμη, την ώρα που όλοι συμφωνούμε ότι χρειαζόμαστε τόσο γενναίες διαρθρωτικές αλλαγές. Προσωπικά στο μέρος του φιλομνημονιακού θεάματος I love mnimonio (Κέντρο Κλασικού δράματος και θεάματος του Παντείου 2011-2012) που είχε τίτλο Bring back the elgineia είχα προτείνει μια πολύ πιο δραστική. Εκεί παρουσιαζόταν ο υπουργός κύριος Κορμοράνος (καμία σχέση με τον κ. Γερουλάνο) να εορτάζει την ένωση των μαρμάρων της Ακρόπολης αλλά όχι ακριβώς σύμφωνα με τα όνειρα της Μελίνας: Καρυάτιδες, Ερεχθείο, μάρμαρα του Παρθενώνα και λοιπή πραμάτεια είχαν πουληθεί και ταξίδευαν συμπούπουλα στο Λονδίνο.

Για να μεταφερθούμε από τον σατιρικό λόγο στα επιχειρήματα. Οι απαντήσεις των Ελλήνων αρχαιολόγων σε δημοσιεύματα τύπου Time ήταν σωστές και αναμενόμενες. Θυμίζοντας και αυτοί (όπως κάναμε στο I love mnimonio) το ξεσκιστικό κείμενο του Γιώργου Σεφέρη για τον εφιάλτη του όπου είδε τις κολόνες του Παρθενώνα να αγοράζονται από τους Αμερικάνους για να γίνουν οδοντόβουρτσες, τόνισαν επί της ουσίας ότι ο θόρυβος για το ξεπούλημα των ελληνικών – έτσι κι αλλιώς καταληστεμένων στο παρελθόν από ξένους – αρχαιοτήτων στους ξένους δεν έχει μόνον οικονομική πτυχή, παρ’ όλο που αυτή μόνον αμελητέα δεν είναι. Ταυτόχρονα μετέχει στην γενική και επί χρόνια συνεχιζόμενη κατευθυνόμενη διεθνή καμπάνια κατασυκοφάντησης του ελληνικού λαού γενικώς (Από Focus άρξασθαι) και του ελληνικού δημόσιου τομέα ειδικότερα. Τι χρειαζόμαστε αλήθεια για τα αρχαία τους έλληνες αρχαιολόγους που είναι ύποπτοι και μόνον διότι είναι δημόσιοι υπάλληλοι όταν μπορούμε να εμπιστευθούμε το ιδιωτικό κεφάλαιο που θα αξιοποιήσει (ξεπουλήσει) τους ελληνικούς θησαυρούς χωρίς γραφειοκρατικές αναστολές;

Αν συγκρίνουμε με το μαρτυρικό Ιράκ, χώρα με τους περισσότερους ίσως κατ’ αναλογίαν αρχαιολογικούς θησαυρούς στον κόσμο, η Ελλάδα είναι τυχερή διότι δεν έχει υποστεί παρά μόνον την εισβολή των Μνημονίων. Και οι υπουργοί Πολιτισμού της Νέας Δημοκρατίας (Τζαβάρας και πιο πρόσφατα Παναγιωτόπουλος) στις σχετικές δημόσιες δηλώσεις τους δεν έδειξαν εν πάσει περιπτώσει να μαγεύονται από την ακομπλεξάριστη προοπτική ιδιωτικοποίησης των αρχαίων μας. Δεν φτάνει όμως αυτό. Αν δε ανατραπεί η υπαγορευμένη από την Τρόικα πολιτική απολύσεων που προωθεί η κυβέρνηση και στον χώρο του Πολιτισμού μοιραία θα οδηγήσει σε αυτήν ή σε ανάλογες κακοπλασίες και καταστροφές. Από την άλλη πλευρά οι καταγγελίες είναι καλές- και εμείς οι αριστεροί είμαστε μαιτρ στις καταγγελίες- αλλά αυτό που χρειάζεται είναι ένα εναλλακτικό σχέδιο για την ελληνική αρχαιολογία. Στο επίπεδο σπουδών και έρευνας ουσιαστικό και δημιουργικό άνοιγμά της στις άλλες επιστήμες του ανθρώπου από την ανθρωπολογία και την ιστορία του πολιτισμού ως την ψυχανάλυση και την επικοινωνία. Και στο επίπεδο της διαχείρισης των αρχαιοτήτων ένα γενναίο σχέδιο που χωρίς εκπτώσεις να προστατέψει τις αρχαιότητες, να κάνει πραγματικά παγκόσμιο κτήμα τους θησαυρούς μας και να ζωντανέψει την οικονομία μας (φερ’ ειπείν με σωστή πολιτική στον σπουδαίο τομέα των αντιγράφων) και τις τοπικές κοινωνίες.

*Ομότιμος καθηγητής παραστατικών τεχνών στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και σκηνοθέτης στο Κέντρο Δράματος