Ο Φλάβιος Βαλέριος Κωνσταντίνος
ήταν ο αυτοκράτορας της Ρώμης (από το 274 μ.Χ. έως το θάνατό του το 337
μ.Χ.) που αφουγκράστηκε έγκαιρα την οχλοβοή, αναγνωρίζοντας τα σημεία
των καιρών: το Δωδεκάθεο και ο θρησκευτικός πλουραλισμός της
Ειδωλολατρίας είχαν πια παραγκωνισθεί στο συλλογικό φρόνημα της λαϊκής
μάζας από μια μονοθεϊστική αίρεση του Ιουδαϊσμού.
Η Αιωνία Πόλη, από την άλλη πλευρά, αισθανόταν όλο και πιο
ασφυκτικό τον κλοιό των γερμανογενών βαρβαρικών φύλων που είχαν
εγκατασταθεί στις δυτικές της επαρχίες, καταλύοντας τους ρωμαϊκούς
νόμους και θεσμούς.
Η πολιτική πράξη του Μεγάλου Κωνσταντίνου (όπως έχει
καταχωριστεί στις ιστορικές δέλτους), που ακολούθησε, επισφράγισε το
τέλος μιας εποχής: με τη μεταφορά της πρωτεύουσάς του (το 330) από τις
όχθες του Τίβερη στα στενά του Βοσπόρου, γεννήθηκε η Νέα Ρώμη, το
Βυζάντιο, με τον βασιλέα μονοκράτορα να κυβερνά επί μία χιλιετία ως
απόλυτος άρχων την Οικουμένη, «κατά μίμησιν του ενός και μοναδικού Θείου
Πατρός».
Περνώντας τώρα από την Ιστορία στη δημιουργική φαντασία του
λογοτέχνη, ας θυμηθούμε ένα από τα βασικά μοτίβα του γνωστού
μυθιστορήματος του U. Eco: Οταν, ύστερα από τη μακρά περιπλάνηση στις
πολυδαίδαλες σημειωτικές ατραπούς του έργου «Το όνομα του Ρόδου», θα
φτάσει ο αναγνώστης στην τελευταία εικόνα και θ' αντικρίσει τα αποκαΐδια
του μεσαιωνικού αβαείου, θα καταλάβει πια ότι το απανθρακωμένο
«μοναστήρι των εγκλημάτων» συμβολίζει όχι μόνο το αμετάκλητο τέλος του
Μεσαίωνα, αλλά δηλώνει κυρίως πως η χριστιανική θεώρηση, που εκφράζεται
από την εποχή αυτή, έχει χάσει το κύρος της αληθείας της: «Η
Χριστιανοσύνη και ο πολιτισμός της Εσπερίας δεν υπάρχουν παρά μόνον στο
όνομα ενός άλλοτε ανθισμένου ρόδου, που, από καιρό πια, έχει μαραθεί»
[Πβ. Η. R. Schlette, «Nur noch nackte Namen...». Εν: Orientierung 48
(1984), σ. 133 - 138].
Η ματαιότητα των ανθρώπινων έργων ως μια ιστορική εκδοχή είναι
εκείνη που κυριαρχεί στο ποίημα «Ο μπρούντζινος ιππέας» που θα συνθέσει ο
Alexander Pushkin to 1833, όταν στο ρωσικό θρόνο (οκτώ χρόνια μετά την
κατάπνιξη του ρομαντικού φιλελεύθερου κινήματος των Δεκεμβριστών)
βρίσκεται ο «χωροφύλακας της Ευρώπης», ο τσάρος Νικόλαος Α'.
Μια σύνθεση εμπνευσμένη από το βίο και την πολιτεία του Μεγάλου
Πέτρου της Ρωσίας, το μεταρρυθμιστικό έργο του οποίου (που είχε κύριο
στόχο το άνοιγμα των πυλών της αχανούς αυτής αυτοκρατορίας προς τη Δύση)
θα αχρηστευθεί, λίγες μόνον δεκαετίες μετά το θάνατό του, από τις
συνθήκες ασιατικής δεσποτείας που επικρατούν στο ρωσικό imperium.
Με το έργο του αυτό καταγράφει ο μεγάλος ποιητής της Ρωσίας τη
ρεαλιστική όψη της πραγματικότητας που ανέδειξε το ρομαντικό κίνημα των
Δεκεμβριστών σε ματαιοπονία, επειδή ακριβώς του έλειπε το στοιχείο της
ρεαλπολιτίκ.
Υπομνήσεις, για να περάσουμε και στα παρόντα, για το τέλος μιας
εποχής που βιώνουμε όλοι μας, άρχοντες και αρχόμενοι. «Ενα φάντασμα
κάνει το γύρο του» στις μέρες μας (προς το παρόν) στις χώρες της Ν.
Ευρώπης.
Είναι η φτωχοποίηση (pauperism) που έχει διαβρώσει τον κοινωνικό ιστό σε ολόκληρη την περιοχή αυτή.
Μια πραγματικότητα, εγγενής στο αποκαλούμενο σύστημα της
«οικονομίας της αγοράς», στον Καπιταλισμό, που καθιστά τραγικά επίκαιρη
τη διαπίστωση ότι: «...η συγκέντρωση του πλούτου στον έναν πόλο είναι
συνάμα και η επισώρευση της δυστυχίας, της ανεργίας, της υποδούλωσης,
της αμάθειας, της αποκτήνωσης και της ηθικής υποβάθμισης του αντίθετου
πόλου: της κοινωνικής, δηλαδή, τάξης, η οποία παράγει το προϊόν που
αντιπροσωπεύει το κεφάλαιο...» (πβ. Karl Marx, «Das Kapital», τόμος 1,
MEW 23, σ. 674).
Η προχθεσινή εκλογική ετυμηγορία του «αντίθετου πόλου» στην
Ιταλία που, στην αμηχανία του, έδειξε την προτίμησή του σε έναν
επαγγελματία comediante αλλά και στο γνωστό κλόουν τής εκεί πολιτικής
σκηνής, μοιάζει να επαληθεύει τη ρήση του πολιτειακού στοχαστή του
προπερασμένου αιώνα.
Μια επαλήθευση, που ενισχύεται από τις τρέχουσες δημοσκοπήσεις
στη χώρα μας, όπου ένα ποσοστό 10% φέρεται να ακολουθεί τις Σειρήνες του
ακραίου δεξιού λαϊκισμού.
Τέλος εποχής. Το ψυχανεμίζονται άραγε οι επίδοξοι αιρετοί μας άρχοντες;
f.maligoudis@cyta.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου