Ποιος ευθύνεται για την κυπριακή κρίση;

Κυριακή, 31 Μαρτίου 2013

http://costaslapavitsas.blogspot.gr 

 

Κώστας Λαπαβίτσας 

Η κρίση της Κύπρου οφείλεται καταρχήν στην στρεβλή αναπτυξιακή της πορεία που στηρίχτηκε στον τομέα των υπηρεσιών και στην πολύ χαμηλή φορολόγηση των επιχειρήσεων. Ο τραπεζικός τομέας άρχισε να υπερδιογκώνεται μετά την είσοδο της χώρας στην ΕΕ το 2004 και έγινε τεράστιος μετά την υιοθέτηση του ευρώ το 2008.

Η κυπριακή οικονομία - ακόμη και ο τουρισμός - έχασε συστηματικά ανταγωνιστικότητα την τελευταία δεκαετία. Από το 2008 εμφανίζονται μεγάλα ελλείμματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, που έφτασαν την ίδια χρονιά έως και το 15% του ΑΕΠ. Η συμμετοχή στην ΟΝΕ δεν άφηνε τη δυνατότητα να εξισορροπηθεί η απώλεια ανταγωνιστικότητας με τη διολίσθηση του νομίσματος.

Όσο μεγάλωναν οι τράπεζες, τόσο εμφανίζονταν φαινόμενα υπερχρέωσης. Υπήρξε φούσκα στα ακίνητα, ιδίως το 2006-8. Τα κυπριακά νοικοκυριά υπερχρεώθηκαν, κυρίως για αγορά κατοικίας, ενώ υπερχρεωμένος είναι και ο επιχειρηματικός τομέας. Οι κυπριακές τράπεζες διεύρυναν τις πιστώσεις τους και προς την ελληνική οικονομία. Τον Σεπτέμβριο του 2011 οι κυπριακές τράπεζες κατείχαν ομόλογα του ελληνικού κράτους ίσα με 26% του κυπριακού ΑΕΠ, ενώ ο δανεισμός στον ελληνικό ιδιωτικό τομέα αντιστοιχούσε στο 128% του κυπριακού ΑΕΠ.

Τα αποτελέσματα της τραπεζικής υπερδιόγκωσης άρχισαν να φαίνονται αφού ξέσπασε η παγκόσμια κρίση του 2007. Έπεσε ο ρυθμός ανάπτυξης κοντά στο μηδέν και σταδιακά οι τράπεζες άρχισαν να συσσωρεύουν προβληματικά χρέη. Το τελειωτικό χτύπημα δόθηκε από το τραγικό ελληνικό PSI το 2011-2, στο οποίο οι κυπριακές τράπεζες συμμετείχαν «εθελοντικά». Εξίσου καθοριστική αποδείχθηκε και η κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας μετά το 2010, που δημιούργησε μεγάλο ποσοστό επισφαλειών στις κυπριακές τράπεζες.

Ο κυπριακός δημόσιος τομέας δεν ευθύνεται για την κρίση. Ο κυπριακός προϋπολογισμός εμφάνισε ελλείμματα μετά το 2009, φτάνοντας το 7% του ΑΕΠ το 2011, λόγω της πτώσης του φορολογικού εισοδήματος και της υποχώρησης του ρυθμού ανάπτυξης. Το πραγματικό πρόβλημα για το κυπριακό δημόσιο είναι όμως ο κίνδυνος από τις τράπεζες. Αυτός ήταν ό λόγος που η Κύπρος αποκλείστηκε από τις χρηματοπιστωτικές αγορές το 2011 και συνήψε διμερές δάνειο με τη Ρωσία. Το 2012 το δημόσιο χρέος της Κύπρου ήταν λίγο πάνω από το 80% του ΑΕΠ, αλλά συνεχίζει να παραμένει κάτω από τον μέσο όρο της ΕΕ και της ΟΝΕ.

Με άλλα λόγια, η Κύπρος αντιμετωπίζει συστημική αποτυχία των ιδιωτικών της τραπεζών και όχι του δημοσίου.  Ούτε το δημόσιο έλλειμμα, ούτε το δημόσιο χρέος είναι ιδιαίτερα μεγάλα και προβληματικά για το επίπεδο ανάπτυξης της χώρας. Η αποτυχία των τραπεζών είναι ιδιαίτερα εμφανής στις δύο μεγαλύτερες, την Τράπεζα Κύπρου και την Λαϊκή Τράπεζα, ιδίως στη δεύτερη. Είναι ουσιαστικά χρεοκοπημένες και από πλευράς κεφαλαιακής επάρκειας και από πλευράς ρευστότητας. Λόγω του μεγέθους τους, απειλούν να συμπαρασύρουν ολόκληρη την οικονομία.

Το 2011 η κυπριακή κυβέρνηση υιοθέτησε πρόγραμμα λιτότητας για να αντιμετωπίσει τα προβλήματα της οικονομίας. Το 2012 το έλλειμμα περιορίστηκε κοντά 5% του ΑΕΠ, αλλά επιδεινώθηκε η πορεία της οικονομίας, με συρρίκνωση περίπου 2%, ενώ η ανεργία έφτασε το 14%.

Το πρόγραμμα της Τρόικα επιχειρεί να θεραπεύσει την ασθένεια σκοτώνοντας τον ασθενή. Καταλυτικό ρόλο έπαιξε η ΕΚΤ του κ. Ντράγκι, η οποία λειτούργησε ως κοινός εκβιαστής απειλώντας με διακοπή ρευστότητας. Η Κύπρος βρίσκεται τώρα αντιμέτωπη με βίαιη συρρίκνωση του τραπεζικού συστήματος που θα συντρίψει την παροχή πιστώσεων στην οικονομία. Ο δημόσιος δανεισμός θα αυξηθεί υπέμετρα και η χώρα θα αναγκαστεί να δεχτεί μέτρα λιτότητας. Το αποτέλεσμα θα είναι βαθιά ύφεση και οικονομική καχεξία για χρόνια. Η γεωπολιτική θέση της Κύπρου θα δεχτεί θανάσιμο πλήγμα.

Είναι απαραίτητο να βρεθεί άλλος δρόμος, μακριά από την Τρόικα. Στην πράξη αυτό σημαίνει έξοδο από την ΟΝΕ.