1. Η παράλογη "λογιστική"
Με αφορμή μια πολύ λογική και ενδιαφέρουσα απορία, η οποία διατυπώθηκε
με αφορμή το χτεσινό σημείωμα, θα επιχειρήσω μια εκλαϊκευμένη αναφορά
στο πιο πολυδιαφημισμένο τσιτάτο των τελευταίων ημερών (για να μη πω
μηνών): το περίφημο πρωτογενές πλεόνασμα.
Πριν αρχίσουμε, ας κάνουμε μια παρατήρηση. Εφ' όσον υπάρχει ο όρος "πρωτογενές πλεόνασμα", θα πρέπει, κατ' αντίστιξη, να υπάρχουν και κάποιοι άλλοι όροι, π.χ. "πρωτογενές έλλειμμα" και "δευτερογενές πλεόνασμα". Έχοντας αυτή την παρατήρηση κατά νου, πάμε παρακάτω.
Ο δημόσιος τομέας μιας χώρας αποτελείται από δυο μεγάλους βραχίονες: (Α) Γενική Κυβέρνηση και (Β) Δημόσιες Επιχειρήσεις & Οργανισμοί. Ως Γενική Κυβέρνηση νοούμε αυτό που στην καθημερινότητα αποκαλούμε συμβατικά "στενό δημόσιο τομέα". Η Γενική Κυβέρνηση, λοιπόν, αποτελείται από τρεις μεγάλους υποτομείς:
Πριν αρχίσουμε, ας κάνουμε μια παρατήρηση. Εφ' όσον υπάρχει ο όρος "πρωτογενές πλεόνασμα", θα πρέπει, κατ' αντίστιξη, να υπάρχουν και κάποιοι άλλοι όροι, π.χ. "πρωτογενές έλλειμμα" και "δευτερογενές πλεόνασμα". Έχοντας αυτή την παρατήρηση κατά νου, πάμε παρακάτω.
Ο δημόσιος τομέας μιας χώρας αποτελείται από δυο μεγάλους βραχίονες: (Α) Γενική Κυβέρνηση και (Β) Δημόσιες Επιχειρήσεις & Οργανισμοί. Ως Γενική Κυβέρνηση νοούμε αυτό που στην καθημερινότητα αποκαλούμε συμβατικά "στενό δημόσιο τομέα". Η Γενική Κυβέρνηση, λοιπόν, αποτελείται από τρεις μεγάλους υποτομείς:
- (1) Κεντρική Κυβέρνηση (19 Υπουργεία, 13 Περιφέρειες, 385 Ν.Π.Δ.Δ.)
- (2) Τοπική Αυτοδιοίκηση (1.034 Δήμοι, 57 Περιφερειακές ενότητες-Νομαρχίες)
- (3) Κοινωνική Ασφάλιση (15 Ασφαλιστικά Ταμεία, 134 Νοσοκομεία).
Κάθε υποτομέας τής Γενικής Κυβέρνησης έχει το δικό του ισοζύγιο εσόδων και εξόδων. Σε περίπτωση που σε κάποιο χρονικό διάστημα τα έσοδα είναι περισσότερα από τα έξοδα, λέμε ότι το ισοζύγιο είναι πλεονασματικό ενώ στην αντίθετη περίπτωση είναι ελλειμματικό. Με την απλοποιημένη λογιστική τού δημοσίου, λέμε πως έχουμε πλεόνασμα όταν οι εισπράξεις είναι περισσότερες από τις πληρωμές. Το άθροισμα όλων αυτών των ισοζυγίων συνιστά το ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης. Και τώρα, παρακαλώ την προσοχή σας!
Ας υποθέσουμε ότι μια ιδιωτική εταιρεία προμηθεύεται επί πιστώσει εμπορεύματα αξίας 10.000 ευρώ παραμονές Χριστουγέννων, τα οποία θα πληρώσει του αγίου Βαλεντίνου. Στις 31/12 συντάσσει ισοζύγιο ίσα βάρκα - ίσα νερά: από την μια έχει 10.000 σε εμπόρευμα, από την άλλη χρωστάει 10.000 σε μετρητά. Ομως, με το δημόσιο δεν γίνεται έτσι. Πέρα από κάθε λογική, η δημόσια λογιστική θεωρεί ότι τούτη την χρονιά υπάρχει μόνο έσοδο (τα εμπορεύματα που μπήκαν στην αποθήκη) ενώ το έξοδο αφορά την επόμενη χρονιά επειδή τότε θα πληρωθεί! Για το δημόσιο, λοιπόν, η εφετεινή χρονιά εμφανίζει ισοζύγιο πλεονασματικό κατά 10.000, δηλαδή μια εικόνα εντελώς εσφαλμένη.
Μη χαλαρώνετε, παρακαλώ! Την προσοχή σας αμείωτη!
Μπορεί όλο αυτό το τερτίπι, το οποίο αποκαλείται "δημόσια λογιστική", να συνιστά επιστημονικό παραλογισμό και όχι "λογιστική" αλλά δεν αποτελεί ελληνική ευρεσιτεχνία. Τις ίδιες "λογιστικές αρχές"(το "λογιστικές" κατ' ευφημισμόν) ακολουθούν όλες οι -δημοκρατικές, τουλάχιστον- χώρες. Ειδικά οι χώρες τής Ευρωπαϊκής Ένωσης ακολουθούν λογιστικά την μεθοδολογία τής Eurostat (ESA95 - European System of Accounts), η οποία ισχύει ίδια κι απαράλλαχτη από το 2000 οπότε και πρωτοεφαρμόστηκε. Και γιατί όχι, δηλαδή; Εφ' όσον με τέτοιες λογιστικές -ο θεός να τις κάνει- μεθόδους μπορούν να βγάζουν όποιο αποτέλεσμα τις βολεύει, γιατί όχι;
Προχωρούμε. Ας υποθέσουμε (υπόθεση κάνουμε!) ότι ο Αντώνιος ο Α' ο μικρός με την συμμωρία του ήθελαν (για τους δικούς τους μικροπολιτικούς λόγους) να δείξουν τέλος τού 2013 πλεονασματικό ισοζύγιο. Πόσο εύκολο θα ήταν να κάνουν κάτι τέτοιο; Απάντηση: πανεύκολο! A piece of cake, που λένε και τα αμερικανάκια! Ιδού μερικές ιδέες για το πως εσύ ο βλαξ μπορείς εύκολα να βγάλεις πλεόνασμα:
- (Ι) Ισχυρίζεσαι ότι χιλιάδες συνταξιούχοι-μαϊμού λυμαίνονται τα ασφαλιστικά ταμεία (εδώ είναι απαραίτητη η βοήθεια των Μέσων Μαζικής Εξαπάτησης με μερικά "αποκαλυπτικά" ρεπορτάζ) και καλείς όλους τους συνταξιούχους να ξαναμανααπογραφούν, αναστέλλοντας την καταβολή των συντάξεων σε όσους δεν πρόλαβαν να απογραφούν εντός της προθεσμίας. Αν μάλιστα είσαι τυχερός και πάθει ζημιά ο σέρβερ τού υπουργείου, θα καθυστερήσει η πληρωμή 100.000 συνταξιούχων και, επί 500 ευρώ μέσος όρος σύνταξη, θα σου μείνουν στο συρτάρι 50 εκατομμυριάκια.
- (ΙΙ) Καθυστερείς όσο μπορείς την πληρωμή των φαρμακοποιών. Όταν οι άνθρωποι φτάσουν στο αμήν και κλείσουν τα φαρμακεία τους, ενεργοποιείς τον κοινωνικό αυτοματισμό (πάλι με την βοήθεια των ΜουΜουΕ) και στρέφεις την κοινωνία εναντίον τους. Μόλις ο κόμπος φτάσει στο χτένι, τους καλείς σε διάλογο και, τελικά, δέχεσαι μεγαλόθυμα να τους δώσεις κάτι έναντι όσων τους χρωστάς από...πέρυσι. Με 11.500 φαρμακεία που υπάρχουν σε όλη την χώρα, αν χρωστάς σε κάθε ένα από 20.000 (αστείο ποσό), νάσου αμέσως-αμέσως άλλα 230 εκατομμυριάκια στο συρτάρι.
- (ΙΙΙ) Ό,τι έκανες με τους φαρμακοποιούς, το εφαρμόζεις και στις εξαγωγικές επιχειρήσεις, οι οποίες δικαιούνται επιστροφή ΦΠΑ. Εδώ φροντίζεις (πάντα με την αρωγή των ΜουΜουΕ) να φορτώσεις την ευθύνη τής όποιας καθυστέρησης στην ανεπάρκεια των υπαλλήλων, τους οποίους δεν διστάζεις να κατηγορήσεις ανοιχτά για "συνδικαλιστικές αγκυλώσεις" (μπόνους: έτσι διευκολύνεις και τον Κυριάκουλα να βγάλει μερικές χιλιάδες ακόμη σε διαθεσιμότητα). Αν τα πράγματα πάνε καλά, πάνω από 1.000 επιχειρήσεις θα αφήσουν στο συρτάρι σου από 100 χιλάρικα η κάθε μία, κατά μέσον όρο. Ήτοι, άλλα 100 εκατομμυριάκια.
- (ΙV) Λιγώτερα μεν διόλου ευκαταφρόνητα δε ποσά μπορείς να εξοικονομήσεις με πολλούς τρόπους. Ευστροφία χρειάζεται. Π.χ. καθυστερείς τις εκταμιεύσεις των επιχορηγήσεων, καθυστερείς τους διορισμούς εκπαιδευτικών στα ΑΕΙ, καθυστερείς τις πληρωμές των διαφόρων προμηθευτών κλπ. Λίγο από την μαμή, λίγο από την λεχώνα, θα μείνουν κάμποσα εκατομμυριάκια αδιάθετα στο συρτάρι.
Ελπίζω ότι έγιναν κατανοητά όσα είπαμε περί πλεονασμάτων. Βέβαια, ακόμη δεν είπαμε τίποτε για τα πρωτογενή πλεονάσματα αλλά...υπομονή μέχρι το επόμενο σημείωμα.
2. Το "πρωτογενές πλεόνασμα"
Με πολλή προσοχή, οι κομπορρημονούντες συγκυβερνητικοί και τα
παπαγαλάκια τους δεν κάνουν λόγο γενικώς για πλεόνασμα αλλά ειδικώς για πρωτογενές πλεόνασμα. Φυσικά, έχουν τον λόγο τους. Βλέπετε, το πρωτογενές πλεόνασμα υποδηλώνει το θετικό υπόλοιπο της διαφοράς εισπράξεις μείον πληρωμές, υπό την προϋπόθεση ότι στις πληρωμές δεν λογαριάζω όσα πληρώνω για τόκους δανείων. Ας δώσουμε ένα απλό παράδειγμα:
Έστω ότι το μηνιαίο εισόδημά μου από κάθε πηγή (μισθός, τόκοι, ενοίκια
κλπ) φτάνει τα 1.000 ευρώ και η μηνιαία δαπάνη διαβίωσής μου (φαγητό,
ασφάλιστρα, διασκέδαση, κλπ) φτάνει τα 800 ευρώ. Παράλληλα, κάθε μήνα
πληρώνω στην τράπεζα δόση στεγαστικού δανείου ίση με 300 ευρώ, από τα
οποία τα 100 αφορούν κεφάλαιο και τα υπόλοιπα 200 τόκους. Είναι σαφές
ότι το μηνιαίο ισοζύγιό μου είναι ελλειμματικό κατά 100 ευρώ. Όμως, αν
δεν λογαριάσω τους τόκους τού δανείου μου, μπορώ να περηφανευτώ ότι έχω πρωτογενές πλεόνασμα 100 ευρώ!
Δυστυχώς, παρά την περηφάνεια που νοιώθω, η θηλειά στον λαιμό μου θα σφίγγει μήνα με τον μήνα όλο και περισσότερο αν δεν βρω τον τρόπο να καλύψω το κατοστάρικο που μου λείπει. Αυτό μπορώ να το κάνω είτε αυξάνοντας τα εισοδήματά μου είτε μειώνοντας την δαπάνη διαβίωσής μου. Βέβαια, υπάρχει και η λύση να πάρω ακόμη ένα δάνειο αλλά έτσι το μόνο που πετυχαίνω είναι να μεταφέρω το σημερινό πρόβλημά μου στο μέλλον.
Πάμε τώρα να δούμε το πώς προέκυψε το περίφημο πρωτογενές πλεόνασμα για το οποίο καμαρώνει η κυβέρνηση. Αν και δεν έχω στην διάθεσή μου όλα τα αριθμητικά δεδομένα, μπορώ να καταλήξω σε ορισμένα συμπεράσματα διά της απλής λογικής σκέψης:
(α) Από τότε που μπήκαμε στο μνημόνιο, έχουμε πάψει να εκδίδουμε ομόλογα. Οι δανειακές μας υποχρεώσεις καλύπτονται από τις πολυθρύλητες "δόσεις" που μας δίνει η τρόικα. Με δεδομένο ότι ακόμη δεν έχει αρχίσει η αποπληρωμή των τροϊκανών δανείων, η κυβέρνηση καταγράφει στα έσοδα τις δόσεις που εισπράττει από την τρόικα και στις δαπάνες τις πληρωμές που κάνει για τα παλιά ομόλογά της αφαιρουμένων των τόκων. Η εικόνα βελτιώνεται με την περίφημη επιμήκυνση, δηλαδή την πληρωμή μικρότερων δόσεων για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα: μπορεί αυτό να σημαίνει ότι πληρώνουμε περισσότερους τόκους αλλά οι τόκοι δεν προσμετρώνται πρωτογενώς.
(β) Η διαφωνία ανάμεσα στην κυβέρνηση και την τρόικα για το πραγματικό ύψος τού πρωτογενούς πλεονάσματος έγκειται στο ότι η κυβέρνηση προσμετρά στα έσοδα ορισμένα κοινοτικά κονδύλια, τα οποία η τρόικα -σωστά- δεν υπολογίζει και δεν λογαριάζει ως δαπάνες ορισμένα άλλα κονδύλια, τα οποία η τρόικα -πάλι σωστά- υπολογίζει. Για παράδειγμα, εμείς λογαριάσαμε ως έσοδο τις αποδόσεις που είχε η Τράπεζα της Ελλάδος από την διακράτηση ελληνικών ομολόγων ενώ δεν υπολογίσαμε ως δαπάνες (σύμφωνα με όσα είπαμε χτο χτεσινό μας σημείωμα) καθυστερημένες επιστροφές φόρων ή οφειλόμενα πολυτεκνικά επιδόματα.
(γ) Το σημαντικώτερο, όμως, είναι ότι το -όποιου ύψους- πρωτογενές πλεόνασμα χτίστηκε με τον πλέον απαράδεκτο τρόπο. Θα είχαμε λόγους να καμαρώνουμε αν αυτό το πλεόνασμα προερχόταν από αύξηση του ΑΕΠ με ρυθμό ταχύτερο από την αύξηση των δαπανών. Δυστυχώς, στην περίπτωσή μας το πλεόνασμα προήλθε από την μείωση των δαπανών με ρυθμό ταχύτερο από την μείωση του ΑΕΠ. Με άλλα λόγια, αντί να βγούμε πλεονασματικοί σε συνθήκες ανάπτυξης, βγήκαμε σε συνθήκες ανεξέλεγκτης ύφεσης, παραβιάζοντας κάθε αρχή τής κεϋνσιανής οικονομίας.
Για να γίνει πιο κατανοητό το οικονομικό -και, οπωσδήποτε, κοινωνικό- καπιταλιστικό έγκλημα που συντελείται στον τόπο μας, ας θυμηθούμε ότι το ΑΕΠ κατρακύλησε πέρυσι στα 184 δισ., έναντι 231 δισ. του 2009. Δηλαδή, μέσα σε 4 χρόνια, η ελληνική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 21%, ποσοστό πρωτοφανές για ειρηνική περίοδο! Παράλληλα, παρά το ξεμάτωμα του ελληνικού λαού και παρά το πολυδιαφημισμένο "κούρεμα", το δημόσιο χρέος είναι σήμερα περίπου 25 δισ. υψηλότερο απ' όσο ήταν το 2009. Δεν χρειάζεται να έχεις κάνει οικονομικές σπουδές για να καταλάβεις ότι όλο αυτό το πατιρντί δεν συνιστά ούτε "σαξές στόρυ" ούτε αφορμή για πανηγυρισμούς.
Επειδή, όμως, εμείς έχουμε κάνει κάποιες οικονομικές σπουδές, στο επόμενο σημείωμα θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το ζήτημα πιο επιστημονικά αλλά πάντα με την ίδια απλή γλώσσα.
Δυστυχώς, παρά την περηφάνεια που νοιώθω, η θηλειά στον λαιμό μου θα σφίγγει μήνα με τον μήνα όλο και περισσότερο αν δεν βρω τον τρόπο να καλύψω το κατοστάρικο που μου λείπει. Αυτό μπορώ να το κάνω είτε αυξάνοντας τα εισοδήματά μου είτε μειώνοντας την δαπάνη διαβίωσής μου. Βέβαια, υπάρχει και η λύση να πάρω ακόμη ένα δάνειο αλλά έτσι το μόνο που πετυχαίνω είναι να μεταφέρω το σημερινό πρόβλημά μου στο μέλλον.
Πάμε τώρα να δούμε το πώς προέκυψε το περίφημο πρωτογενές πλεόνασμα για το οποίο καμαρώνει η κυβέρνηση. Αν και δεν έχω στην διάθεσή μου όλα τα αριθμητικά δεδομένα, μπορώ να καταλήξω σε ορισμένα συμπεράσματα διά της απλής λογικής σκέψης:
(α) Από τότε που μπήκαμε στο μνημόνιο, έχουμε πάψει να εκδίδουμε ομόλογα. Οι δανειακές μας υποχρεώσεις καλύπτονται από τις πολυθρύλητες "δόσεις" που μας δίνει η τρόικα. Με δεδομένο ότι ακόμη δεν έχει αρχίσει η αποπληρωμή των τροϊκανών δανείων, η κυβέρνηση καταγράφει στα έσοδα τις δόσεις που εισπράττει από την τρόικα και στις δαπάνες τις πληρωμές που κάνει για τα παλιά ομόλογά της αφαιρουμένων των τόκων. Η εικόνα βελτιώνεται με την περίφημη επιμήκυνση, δηλαδή την πληρωμή μικρότερων δόσεων για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα: μπορεί αυτό να σημαίνει ότι πληρώνουμε περισσότερους τόκους αλλά οι τόκοι δεν προσμετρώνται πρωτογενώς.
(β) Η διαφωνία ανάμεσα στην κυβέρνηση και την τρόικα για το πραγματικό ύψος τού πρωτογενούς πλεονάσματος έγκειται στο ότι η κυβέρνηση προσμετρά στα έσοδα ορισμένα κοινοτικά κονδύλια, τα οποία η τρόικα -σωστά- δεν υπολογίζει και δεν λογαριάζει ως δαπάνες ορισμένα άλλα κονδύλια, τα οποία η τρόικα -πάλι σωστά- υπολογίζει. Για παράδειγμα, εμείς λογαριάσαμε ως έσοδο τις αποδόσεις που είχε η Τράπεζα της Ελλάδος από την διακράτηση ελληνικών ομολόγων ενώ δεν υπολογίσαμε ως δαπάνες (σύμφωνα με όσα είπαμε χτο χτεσινό μας σημείωμα) καθυστερημένες επιστροφές φόρων ή οφειλόμενα πολυτεκνικά επιδόματα.
(γ) Το σημαντικώτερο, όμως, είναι ότι το -όποιου ύψους- πρωτογενές πλεόνασμα χτίστηκε με τον πλέον απαράδεκτο τρόπο. Θα είχαμε λόγους να καμαρώνουμε αν αυτό το πλεόνασμα προερχόταν από αύξηση του ΑΕΠ με ρυθμό ταχύτερο από την αύξηση των δαπανών. Δυστυχώς, στην περίπτωσή μας το πλεόνασμα προήλθε από την μείωση των δαπανών με ρυθμό ταχύτερο από την μείωση του ΑΕΠ. Με άλλα λόγια, αντί να βγούμε πλεονασματικοί σε συνθήκες ανάπτυξης, βγήκαμε σε συνθήκες ανεξέλεγκτης ύφεσης, παραβιάζοντας κάθε αρχή τής κεϋνσιανής οικονομίας.
Για να γίνει πιο κατανοητό το οικονομικό -και, οπωσδήποτε, κοινωνικό- καπιταλιστικό έγκλημα που συντελείται στον τόπο μας, ας θυμηθούμε ότι το ΑΕΠ κατρακύλησε πέρυσι στα 184 δισ., έναντι 231 δισ. του 2009. Δηλαδή, μέσα σε 4 χρόνια, η ελληνική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 21%, ποσοστό πρωτοφανές για ειρηνική περίοδο! Παράλληλα, παρά το ξεμάτωμα του ελληνικού λαού και παρά το πολυδιαφημισμένο "κούρεμα", το δημόσιο χρέος είναι σήμερα περίπου 25 δισ. υψηλότερο απ' όσο ήταν το 2009. Δεν χρειάζεται να έχεις κάνει οικονομικές σπουδές για να καταλάβεις ότι όλο αυτό το πατιρντί δεν συνιστά ούτε "σαξές στόρυ" ούτε αφορμή για πανηγυρισμούς.
Επειδή, όμως, εμείς έχουμε κάνει κάποιες οικονομικές σπουδές, στο επόμενο σημείωμα θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε το ζήτημα πιο επιστημονικά αλλά πάντα με την ίδια απλή γλώσσα.
3. Το σύστημα καταρρέει
Δεν ξέρω πόσοι από σας είδατε χτες τον Βαγγέλα να καμαρώνει δηλώνοντας
ότι "τώρα πλέον όλοι παραδέχονται ότι το ελληνικό χρέος είναι βιώσιμο"
αλλά εγώ ήμουν τυχερός που δεν είχα κοντά μου τασάκι και γλίτωσα από την
δαπάνη αγοράς καινούργιας τηλεόρασης. Ρε σεις, ο χοντρός, αν δεν μας
δουλεύει χοντρά, βρίσκεται εκτός τόπου και χρόνου! Κάποτε σηκώσαμε τα
χέρια ψηλά και μπήκαμε υπό την επιτήρηση της τρόικας με χρέος 120% του
ΑΕΠ και σήμερα που το χρέος έχει εκτιναχθεί στο 180% του ΑΕΠ είμαστε
διαχειρίσιμοι; Θα τρελλαθούμε τελείως;
Εν πάση περιπτώσει, στο χτεσινό σημείωμα είπα ότι σήμερα θα μιλήσουμε επιστημονικά. Όχι τίποτ' άλλο αλλά για να μη μας κατηγορούν ότι μιλάμε με αφορισμούς ή ότι αυτά που λέμε είναι ανεδαφικά. Μάλιστα δε, θα μιλήσουμε με καπιταλιστικούς όρους ώστε να αποφύγουμε και την κατηγορία πως τάχα μιλάμε με μαρξιστικές παρωπίδες. Πάμε, λοιπόν:
Πρώτο δεδομένο: Όπως λέγαμε στα προηγούμενα, το ετήσιο ισοζύγιο του δημόσιου τομέα δίνεται σχηματικά από την διαφορά Δαπάνες μείον Έσοδα (Δ - Ε). Προφανώς, αν το υπόλοιπο της αφαίρεσης είναι αρνητικό, το ισοζύγιο παρουσιάζει πλεόνασμα. Σε περίπτωση που το ισοζύγιο είναι θετικό (άρα ελλειμματικό), το δημόσιο πρέπει να καλύψει την διαφορά με τραπεζικό δανεισμό.
Παρατήρηση: Εφ' όσον τα δημόσια έσοδα προέρχονται αποκλειστικά από την φορολογία, η εμφάνιση πλεονάσματος σημαίνει ότι το δημόσιο εισέπραξε από φόρους περισσότερα χρήματα από όσα χρειαζόταν πραγματικά. Δηλαδή, πλεονασματικό ισοζύγιο σημαίνει υπερφορολόγηση. Απλούστατον!
Δεύτερο δεδομένο: Τα χρήματα που διαθέτει μια τράπεζα προέρχονται από Ιδιωτικές Καταθέσεις (ΙΚ). Κι επειδή η τράπεζα είναι κερδοσκοπική επιχείρηση, δεν φυλάει αυτές τις καταθέσεις στα συρτάρια της αλλά τις αξιοποιεί χρηματοδοτώντας είτε Ιδιωτικές Επενδύσεις (ΙΕ) είτε το δημόσιο. Σχηματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η τράπεζα διαθέτει για χρηματοδότηση του δημοσίου το υπόλοιπο της διαφοράς Ιδιωτικές Καταθέσεις μείον Ιδιωτικές Επενδύσεις (ΙΚ - ΙΕ).
Συμπέρασμα: Από όσα προαναφέραμε, καταλήγουμε σε μια βασική για τον καπιταλισμό σχέση, η οποία είναι γνωστή σε κάθε πρωτοετή φοιτητή οικονομικής σχολής: ΙΚ - ΙΕ = Δ - Ε. Φυσικά, αυτή η απλοποιημένη σχέση είναι καθαρά θεωρητική και έχει υποδειγματική εφαρμογή σε μια κλειστή οικονομία. Όμως, όσο κι αν σε μια ανοιχτή οικονομία υπεισέρχονται κι άλλες παράμετροι, η βάση της εξακολουθεί να ισχύει.
Πάμε τώρα να δούμε μερικά από τα παράδοξα που συμβαίνουν σήμερα.
(α) Σκοπός τής κυβέρνησης -λέει- είναι να πάρουν μπρος οι επενδύσεις, δηλαδή να αυξηθεί το ΙΕ. Πώς να γίνει αυτό, όμως; Αφού η ακολουθούμενη πολιτική υποχρεώνει τους πολίτες να σηκώνουν λεφτά από τις τράπεζες αντί να καταθέτουν, το ΙΚ είναι αρνητικό σε ετήσια βάση. Κάπου εδώ έρχεται η περίφημη "ανακεφαλαιοποίηση" (τί όρος, θεέ μου!) να μπαλώσει το κενό. Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι αυτή η ανακεφαλαιοποίηση αυξάνει το Δ (την δημόσια δαπάνη), οπότε απαιτείται περαιτέρω μείωση του ΙΕ για να διατηρηθεί η ισότητα στην σχέση. Με άλλα λόγια: όσο το ΙΚ παίρνει αρνητικές τιμές, η βασική σχέση που αναφέραμε πιο πάνω καταρρέει.
(β) Οι αρνητικές καταθέσεις (το αρνητικό ΙΚ) υποχρεώνουν τις τράπεζες να μειώσουν το ΙΕ ώστε να διατηρήσουν την ισορροπία τους. Δηλαδή, όσο οι πολίτες αδυνατούν να αυξήσουν τις καταθέσεις τους, τόσο οι τράπεζες θα επιδιώκουν να εισπράξουν τα δάνεια που έχουν ήδη χορηγήσει αντί να χορηγούν καινούργια. Άρα, όποιος ονειρεύεται αύξηση των επενδύσεων σε συνθήκες λαϊκής φτώχειας, μοιάζει λιγώτερο λογικός από τον Δον Κιχώτη τού Θερβάντες.
(γ) Όπως είπαμε πιο πάνω, η ύπαρξη πλεονασματικού ισοζυγίου σημαίνει ότι η διαφορά Δ - Ε είναι αρνητική. Συνεπώς, ισόποσα αρνητικό πρέπει να είναι και το πρώτο μέρος τής βασικής σχέσης, δηλαδή το ΙΚ - ΙΕ. Ναι, αλλά αρνητικό ΙΚ - ΙΕ σημαίνει ότι οι τράπεζες διαθέτουν για δανεισμό προς τις επιχειρήσεις περισσότερα χρήματα από όσα μαζεύουν από καταθέσεις. Φυσικά, κάτι τέτοιο είναι μακροπρόθεσμα απλώς αδύνατον, εκτός αν βρεθεί κάποιος (π.χ. κυβέρνηση, EFSF, ΕΚΤ κλπ) και μπαλώσει το κενό. Άρα: πλεονασματικό ισοζύγιο σε περίοδο ύφεσης (δηλαδή μείωσης των καταθέσεων) σημαίνει επιδείνωση της κατάστασης για τις τράπεζες.
Θα μπορούσε κάποιος να αντιτείνει σε όσα είπαμε ότι όλα αυτά τα θεωρητικά αφορούν το κεϋνσιανό μοντέλο ενώ σήμερα ακολουθούνται νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Σωστό μεν, αλλά:
(α) Κεϋνσιανισμός, νεοφιλελευθερισμός κλπ δεν αποτελούν παρά διαφορετικά κοστούμια τού καπιταλισμού. Το ποιο κοστούμι χρησιμοποιείται κάθε φορά εξαρτάται από τις περιστάσεις και δεν αλλάζει σε τίποτε την ουσία τού συστήματος.
(β) Ενώ στον κεϋνσιανισμό υπάρχουν κάποια θεωρητικά μοντέλα, στον νεοφιλελευθερισμό δεν υπάρχει κανένα. Η θεωρία που στήριξαν οι Σουμπέτερ, φον Χάγιεκ, Φρήντμαν κλπ δεν βασίζεται σε μοντέλα αλλά στην εικασία ότι όλα τα στραβά διορθώνονται αν δοθεί στο κεφάλαιο απεριόριστη ελευθερία δράσης δίχως οποιαδήποτε παρέμβαση.
(γ) Τα κεϋνσιανά μοντέλα έχουν δοκιμαστεί στην πράξη και έχουν βγει πολλά συμπεράσματα, γι' αυτό και αναφερόμαστε σ' αυτά ακόμη και σήμερα. Αντίθετα, όπου εφαρμόστηκαν στην πράξη οι εικασίες τού νεοφιλελευθερισμού , τα αποτελέσματα δεν δικαίωσαν τους εμπνευστές τους. Φυσικά, οι τελευταίοι δεν παραδέχτηκαν ποτέ ότι οι θεωρίες τους είναι λανθασμένες αλλά ισχυρίζονται ότι οι οποιεσδήποτε αστοχίες οφείλονται στο ότι αυτές οι θεωρίες δεν εφαρμόστηκαν σωστά. Υπ' αυτή την έννοια, ο νεοφιλελευθερισμός μοιάζει με θρησκεία: ο θεός έπλασε τέλεια τον κόσμο και όσα στραβά συμβαίνουν οφείλονται στην πλημμελή τήρηση των εντολών του.
Δεν θέλω να κουράσω περισσότερο τον αναγνώστη, αν και ελπίζω πως όσα είπαμε ως εδώ έγιναν κατανοητά. Φαίνεται ότι αυτοί που διαχειρίζονται την καπιταλιστική κρίση έχουν χάσει την μπάλλα και μοιάζουν παγιδευμένοι σε κινούμενη λάσπη: όσο παλεύουν για να βγουν από το τέλμα τόσο βαθύτερα βουλιάζουν. Το γενικό συμπέρασμα είναι πως ο καπιταλισμός έχει χάσει τον μπούσουλα και η κρίση του τον οδηγεί σε αυτοαναίρεση και, τελικά, σε μεγαλύτερα αδιέξοδα. Το σύστημα μπάζει από παντού και η οποιαδήποτε αλλαγή διαχειριστή δεν πρόκειται να το σώσει. Χρειάζεται γκρέμισμα και χτίσιμο από την αρχή.
Εν πάση περιπτώσει, στο χτεσινό σημείωμα είπα ότι σήμερα θα μιλήσουμε επιστημονικά. Όχι τίποτ' άλλο αλλά για να μη μας κατηγορούν ότι μιλάμε με αφορισμούς ή ότι αυτά που λέμε είναι ανεδαφικά. Μάλιστα δε, θα μιλήσουμε με καπιταλιστικούς όρους ώστε να αποφύγουμε και την κατηγορία πως τάχα μιλάμε με μαρξιστικές παρωπίδες. Πάμε, λοιπόν:
Πρώτο δεδομένο: Όπως λέγαμε στα προηγούμενα, το ετήσιο ισοζύγιο του δημόσιου τομέα δίνεται σχηματικά από την διαφορά Δαπάνες μείον Έσοδα (Δ - Ε). Προφανώς, αν το υπόλοιπο της αφαίρεσης είναι αρνητικό, το ισοζύγιο παρουσιάζει πλεόνασμα. Σε περίπτωση που το ισοζύγιο είναι θετικό (άρα ελλειμματικό), το δημόσιο πρέπει να καλύψει την διαφορά με τραπεζικό δανεισμό.
Παρατήρηση: Εφ' όσον τα δημόσια έσοδα προέρχονται αποκλειστικά από την φορολογία, η εμφάνιση πλεονάσματος σημαίνει ότι το δημόσιο εισέπραξε από φόρους περισσότερα χρήματα από όσα χρειαζόταν πραγματικά. Δηλαδή, πλεονασματικό ισοζύγιο σημαίνει υπερφορολόγηση. Απλούστατον!
Δεύτερο δεδομένο: Τα χρήματα που διαθέτει μια τράπεζα προέρχονται από Ιδιωτικές Καταθέσεις (ΙΚ). Κι επειδή η τράπεζα είναι κερδοσκοπική επιχείρηση, δεν φυλάει αυτές τις καταθέσεις στα συρτάρια της αλλά τις αξιοποιεί χρηματοδοτώντας είτε Ιδιωτικές Επενδύσεις (ΙΕ) είτε το δημόσιο. Σχηματικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η τράπεζα διαθέτει για χρηματοδότηση του δημοσίου το υπόλοιπο της διαφοράς Ιδιωτικές Καταθέσεις μείον Ιδιωτικές Επενδύσεις (ΙΚ - ΙΕ).
Συμπέρασμα: Από όσα προαναφέραμε, καταλήγουμε σε μια βασική για τον καπιταλισμό σχέση, η οποία είναι γνωστή σε κάθε πρωτοετή φοιτητή οικονομικής σχολής: ΙΚ - ΙΕ = Δ - Ε. Φυσικά, αυτή η απλοποιημένη σχέση είναι καθαρά θεωρητική και έχει υποδειγματική εφαρμογή σε μια κλειστή οικονομία. Όμως, όσο κι αν σε μια ανοιχτή οικονομία υπεισέρχονται κι άλλες παράμετροι, η βάση της εξακολουθεί να ισχύει.
Πάμε τώρα να δούμε μερικά από τα παράδοξα που συμβαίνουν σήμερα.
(α) Σκοπός τής κυβέρνησης -λέει- είναι να πάρουν μπρος οι επενδύσεις, δηλαδή να αυξηθεί το ΙΕ. Πώς να γίνει αυτό, όμως; Αφού η ακολουθούμενη πολιτική υποχρεώνει τους πολίτες να σηκώνουν λεφτά από τις τράπεζες αντί να καταθέτουν, το ΙΚ είναι αρνητικό σε ετήσια βάση. Κάπου εδώ έρχεται η περίφημη "ανακεφαλαιοποίηση" (τί όρος, θεέ μου!) να μπαλώσει το κενό. Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι αυτή η ανακεφαλαιοποίηση αυξάνει το Δ (την δημόσια δαπάνη), οπότε απαιτείται περαιτέρω μείωση του ΙΕ για να διατηρηθεί η ισότητα στην σχέση. Με άλλα λόγια: όσο το ΙΚ παίρνει αρνητικές τιμές, η βασική σχέση που αναφέραμε πιο πάνω καταρρέει.
(β) Οι αρνητικές καταθέσεις (το αρνητικό ΙΚ) υποχρεώνουν τις τράπεζες να μειώσουν το ΙΕ ώστε να διατηρήσουν την ισορροπία τους. Δηλαδή, όσο οι πολίτες αδυνατούν να αυξήσουν τις καταθέσεις τους, τόσο οι τράπεζες θα επιδιώκουν να εισπράξουν τα δάνεια που έχουν ήδη χορηγήσει αντί να χορηγούν καινούργια. Άρα, όποιος ονειρεύεται αύξηση των επενδύσεων σε συνθήκες λαϊκής φτώχειας, μοιάζει λιγώτερο λογικός από τον Δον Κιχώτη τού Θερβάντες.
(γ) Όπως είπαμε πιο πάνω, η ύπαρξη πλεονασματικού ισοζυγίου σημαίνει ότι η διαφορά Δ - Ε είναι αρνητική. Συνεπώς, ισόποσα αρνητικό πρέπει να είναι και το πρώτο μέρος τής βασικής σχέσης, δηλαδή το ΙΚ - ΙΕ. Ναι, αλλά αρνητικό ΙΚ - ΙΕ σημαίνει ότι οι τράπεζες διαθέτουν για δανεισμό προς τις επιχειρήσεις περισσότερα χρήματα από όσα μαζεύουν από καταθέσεις. Φυσικά, κάτι τέτοιο είναι μακροπρόθεσμα απλώς αδύνατον, εκτός αν βρεθεί κάποιος (π.χ. κυβέρνηση, EFSF, ΕΚΤ κλπ) και μπαλώσει το κενό. Άρα: πλεονασματικό ισοζύγιο σε περίοδο ύφεσης (δηλαδή μείωσης των καταθέσεων) σημαίνει επιδείνωση της κατάστασης για τις τράπεζες.
Θα μπορούσε κάποιος να αντιτείνει σε όσα είπαμε ότι όλα αυτά τα θεωρητικά αφορούν το κεϋνσιανό μοντέλο ενώ σήμερα ακολουθούνται νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Σωστό μεν, αλλά:
(α) Κεϋνσιανισμός, νεοφιλελευθερισμός κλπ δεν αποτελούν παρά διαφορετικά κοστούμια τού καπιταλισμού. Το ποιο κοστούμι χρησιμοποιείται κάθε φορά εξαρτάται από τις περιστάσεις και δεν αλλάζει σε τίποτε την ουσία τού συστήματος.
(β) Ενώ στον κεϋνσιανισμό υπάρχουν κάποια θεωρητικά μοντέλα, στον νεοφιλελευθερισμό δεν υπάρχει κανένα. Η θεωρία που στήριξαν οι Σουμπέτερ, φον Χάγιεκ, Φρήντμαν κλπ δεν βασίζεται σε μοντέλα αλλά στην εικασία ότι όλα τα στραβά διορθώνονται αν δοθεί στο κεφάλαιο απεριόριστη ελευθερία δράσης δίχως οποιαδήποτε παρέμβαση.
(γ) Τα κεϋνσιανά μοντέλα έχουν δοκιμαστεί στην πράξη και έχουν βγει πολλά συμπεράσματα, γι' αυτό και αναφερόμαστε σ' αυτά ακόμη και σήμερα. Αντίθετα, όπου εφαρμόστηκαν στην πράξη οι εικασίες τού νεοφιλελευθερισμού , τα αποτελέσματα δεν δικαίωσαν τους εμπνευστές τους. Φυσικά, οι τελευταίοι δεν παραδέχτηκαν ποτέ ότι οι θεωρίες τους είναι λανθασμένες αλλά ισχυρίζονται ότι οι οποιεσδήποτε αστοχίες οφείλονται στο ότι αυτές οι θεωρίες δεν εφαρμόστηκαν σωστά. Υπ' αυτή την έννοια, ο νεοφιλελευθερισμός μοιάζει με θρησκεία: ο θεός έπλασε τέλεια τον κόσμο και όσα στραβά συμβαίνουν οφείλονται στην πλημμελή τήρηση των εντολών του.
Δεν θέλω να κουράσω περισσότερο τον αναγνώστη, αν και ελπίζω πως όσα είπαμε ως εδώ έγιναν κατανοητά. Φαίνεται ότι αυτοί που διαχειρίζονται την καπιταλιστική κρίση έχουν χάσει την μπάλλα και μοιάζουν παγιδευμένοι σε κινούμενη λάσπη: όσο παλεύουν για να βγουν από το τέλμα τόσο βαθύτερα βουλιάζουν. Το γενικό συμπέρασμα είναι πως ο καπιταλισμός έχει χάσει τον μπούσουλα και η κρίση του τον οδηγεί σε αυτοαναίρεση και, τελικά, σε μεγαλύτερα αδιέξοδα. Το σύστημα μπάζει από παντού και η οποιαδήποτε αλλαγή διαχειριστή δεν πρόκειται να το σώσει. Χρειάζεται γκρέμισμα και χτίσιμο από την αρχή.
4. Το χτίσιμο και το τίμημα ενός πλεονάσματος
Σήμερα, ανοίγουμε μια παρένθεση στην κουβέντα μας, με αφορμή ένα ερώτημα
που διατύπωσε ο φίλος αναγνώστης Δημήτρης σε προηγούμενο κείμενο. Το ερώτημα είναι το εξής: "Φίλε Teddy, στο παρακάτω διάγραμμα της ΕΚΤ, το ελληνικό πρωτογενές
αποτέλεσμα για το 3ο τρίμηνο 2013, είναι 26% πρωτογενές έλλειμμα?"
Πρώτη παρατήρηση: Τα στοιχεία που δημοσιοποιεί η ΕΚΤ τροφοδοτούνται δυο
φορές τον χρόνο. Συνεπώς, στο παραπάνω διάγραμμα περιλαμβάνονται
δεδομένα μέχρι και το πρώτο εξάμηνο του 2013. Αυτό φαίνεται καθαρά αν
επισκεφθούμε τον σχετικό διασύνδεσμο και επιλέξουμε την ετικέττα "Data
Table".
Δεύτερη παρατήρηση: Το παραπάνω διάγραμμα είναι σχεδόν...άχρηστο! Και τούτο, επειδή απεικονίζει απλώς τις ποσοστιαίες μεταβολές από περίοδο σε περίοδο (η μπλε γραμμή τις τριμηνιαίες και η κόκκινη τις ετήσιες). Δηλαδή, η τελευταία ένδειξη -26,13% σημαίνει ότι το πρωτογενές έλλειμμα αυξήθηκε κατά 26,13% σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο της χρονιάς. Όπως η ένδειξη 1,68% στα τέλη του 2011 δεν σημαίνει ότι είχαμε πλεόνασμα (πού τέτοια!) αλλά ότι το έλλειμμα του 4ου τριμήνου ήταν μειωμένο κατά 1,68% σε σχέση με το τρίτο τρίμηνο.
Και τώρα που ξεμπερδέψαμε με τα τεχνικά ζητήματα, ας πάμε στην ουσία.
Μέχρι τις αρχές τού περασμένου Ιουλίου, η κυβέρνηση πάλευε να συγκρατήσει την εκτέλεση του προϋπολογισμού από οποιονδήποτε εκτροχιασμό, στηριζόμενη κυρίως στις περικοπές δαπανών. Πράγματι, το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Δημοσιονομικής Σταθερότητας (ΜΠΔΣ) προέβλεπε αυξημένα έσοδα και μειωμένες δαπάνες. Πλην, όμως, με την φοροδοτική ικανότητα των ελλήνων να έχει πιάσει πάτο, οι προβλέψεις τού ΜΠΔΣ αποδείχθηκαν άπιαστο όνειρο. Επί πλέον, ας θυμηθούμε ότι πέρυσι οι δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος δεν υποβλήθηκαν μέχρι τον Μάιο (όπως άλλες χρονιές) αλλά στα τέλη τού καλοκαιριού, με αποτέλεσμα μέχρι την 30/6 να μην έχει μπει δεκάρα από φόρους εισοδήματος στο ταμείο.
Έτσι, από τις αρχές σχεδόν του χρόνου η κυβέρνηση διάλεξε ως διέξοδο την περικοπή κονδυλίων από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) πολύ περισσότερο από τα προβλεπόμενα. Αν λάβουμε δε υπ' όψη ότι το ΠΔΕ ήταν ήδη υπερβολικά "ξυρισμένο", καθίσταται εξαιρετικά απλή η εξήγηση του φαινομένου των άδειων ταμείων σε νοσοκομεία, πανεπιστήμια, ασφαλιστικά ταμεία κλπ. Παρά ταύτα, όμως, στα μέσα τού χρόνου τίποτε δεν έδειχνε ότι μέχρι τέλους τού 2013 η ελληνική οικονομία θα έπιανε τον -κατά ΜΠΔΣ- στόχο τού πρωτογενούς πλεονάσματος κατά 0,3%. Κάπου εκεί, στα μέσα Ιουλίου, οι "φωστήρες" τού κυβερνητικού οικονομικού επιτελείου αποφάσισαν να δράσουν.
Πρώτα-πρώτα, κατέγραψαν στα έσοδα ένα ποσό περίπου 1,5 δισ. ευρώ, το οποίο προήλθε από τις αποδόσεις των διακρατημένων από τις κεντρικές ευρωπαϊκές τράπεζες ελληνικών ομολόγων. Είναι σαφές ότι το εν λόγω έκτακτο έσοδο δεν έπρεπε να συμμετέχει στον υπολογισμό οποιουδήποτε πρωτογενούς αποτελέσματος (άλλωστε η τρόικα εξακολουθεί να μη το υπολογίζει) αλλά ο Σαμαράς με τον Στουρνάρα και την υπόλοιπη συμμωρία επέμειναν (προφανέστατα, για να εντυπωσιάσουν με ένα ακόμη σαξές στόρυ τους συνήθεις χαχόλους).
Δεύτερον, φρόντισαν να επιταχύνουν την εισροή κοινοτικών κονδυλίων 4,6 δισ. ευρώ στα πλαίσια τού ΕΣΠΑ, σε σημείο να προεισπράξουν ποσά υπολογισμένα για το 2014. Θα θυμάστε την πρόσφατη εμφάνιση του Χατζηδάκη, ο οποίος καμάρωνε για το γεγονός ότι η Ελλάδα απορρόφησε μέσα στο 2013 το 118% τού ποσού που της αναλογούσε για το ΕΣΠΑ. Φυσικά, κανένας πολιτικός δεν εξήγησε -αλλά και κανένας δημοσιογράφος δεν τόλμησε να ρωτήσει- πώς διάβολο είναι δυνατόν να εισπράξει κανείς πάνω από το 100% αυτών που δικαιούται...
Αυτά τα δυο δεδομένα, λοιπόν, επέτρεψαν περί τα τέλη τού θέρους στο κυβερνητικό επιτελείο να αρχίσει να μιλάει για "πρωτογενές πλεόνασμα", ύψους -εκείνη την στιγμή- περίπου 2 δισ. ευρώ.
Όμως, υπήρχε ένα πρόβλημα: για να βγαίνουν "όμορφοι" οι μηνιαίοι και οι τριμηνιαίοι δείκτες, η κυβέρνηση "έσπρωχνε" τις υποχρεώσεις της προς τα πίσω. Αυτό σήμαινε ότι περί τα τέλη τής χρονιάς το οποιοδήποτε πλεόνασμα θα εκμηδενιζόταν. Άσε δε που υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος να μη γίνει δεκτό από την τρόικα το 1,5 δισ. που προαναφέραμε. Έτσι ξεκίνησε ένας νέος κύκλος πίεσης στα λαϊκά στρώματα: περαιτέρω περικοπές εφ' άπαξ, κατάργηση του ΕΚΑΣ από όλους τους κάτω των 65, κατασχέσεις ποσών από τραπεζικούς λογαριασμούς ή "εις χείρας τρίτων" (π.χ. ενοίκια), απολύσεις, διαθεσιμότητες κλπ. Παράλληλα, μεταφέρθηκαν για εξόφληση στο 2014 υποχρεώσεις (επιστροφές φόρων, επιχορηγήσεις, υποχρεώσεις σε προμηθευτές κλπ) ύψους πάνω από 1,5 δισ. ενώ άλλο 1,3 δισ. προϋπολογισμένο στο ΠΔΕ δεν εκταμιεύτηκε ποτέ.
Κάπως έτσι, λοιπόν, φτάσαμε στο τέλος της χρονιάς, με την κυβέρνηση να ανακοινώνει ότι στο 11μηνο το πρωτογενές πλεόνασμα διαμορφώθηκε σε 2,5 δισ. περίπου. Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για τελικό ετήσιο πλεόνασμα περίπου 700 εκατ., δηλαδή 0,4% του ΑΕΠ (έναντι 0,3% που προέβλεπε το ΜΠΔΣ). Φυσικά, το τελικό ποσό θα τεθεί υπό τον έλεγχο της τρόικας σε δυο μήνες.
Και για όποιον δεν κατάλαβε: ξεματώσαμε, υποφέραμε, πεινάσαμε, ξεπαγιάσαμε, μείναμε άνεργοι, στείλαμε τα παιδιά μας στην ξενητειά, διαλύσαμε το κράτος, ξεπουλήσαμε τα πάντα και άλλα τέτοια ωραία για να καταφέρουμε να βγάλουμε μερικές πενταροδεκάρες πλεόνασμα, το οποίο δεν είναι καν πλεόνασμα αφού πληρώσαμε και τόκους. Εν τάξει με την επιτυχία; Μπράβο μας! Σκεφτείτε τι έχει να γίνει το 2016, με το ΜΠΔΣ να προβλέπει πλεόνασμα 4,5% του ΑΕΠ...
Κλείνουμε την σημερινή παρένθεση και συνεχίζουμε.
ΥΓ: Μια μικρή λεπτομέρεια ακόμη. Το -κακώς λογιζόμενο στο πρωτογενές πλεόνασμα- 1,5 δισ από τα διακρατημένα ομόλογα καταχωρίσθηκε πονηρά στο κονδύλι "Έσοδα προ επιστροφών φόρων". Όσοι γνωρίζουν δημόσια λογιστική καταλαβαίνουν ότι μ' αυτόν τον τρόπο εξαφανίστηκε τεχνητά η εμφανιζόμενη υστέρηση των φορολογικών εσόδων κατά 1,44 δισ.! Ποιός είπε ότι η λογιστική δεν είναι τέχνη;
Δεύτερη παρατήρηση: Το παραπάνω διάγραμμα είναι σχεδόν...άχρηστο! Και τούτο, επειδή απεικονίζει απλώς τις ποσοστιαίες μεταβολές από περίοδο σε περίοδο (η μπλε γραμμή τις τριμηνιαίες και η κόκκινη τις ετήσιες). Δηλαδή, η τελευταία ένδειξη -26,13% σημαίνει ότι το πρωτογενές έλλειμμα αυξήθηκε κατά 26,13% σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο της χρονιάς. Όπως η ένδειξη 1,68% στα τέλη του 2011 δεν σημαίνει ότι είχαμε πλεόνασμα (πού τέτοια!) αλλά ότι το έλλειμμα του 4ου τριμήνου ήταν μειωμένο κατά 1,68% σε σχέση με το τρίτο τρίμηνο.
Και τώρα που ξεμπερδέψαμε με τα τεχνικά ζητήματα, ας πάμε στην ουσία.
Μέχρι τις αρχές τού περασμένου Ιουλίου, η κυβέρνηση πάλευε να συγκρατήσει την εκτέλεση του προϋπολογισμού από οποιονδήποτε εκτροχιασμό, στηριζόμενη κυρίως στις περικοπές δαπανών. Πράγματι, το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Δημοσιονομικής Σταθερότητας (ΜΠΔΣ) προέβλεπε αυξημένα έσοδα και μειωμένες δαπάνες. Πλην, όμως, με την φοροδοτική ικανότητα των ελλήνων να έχει πιάσει πάτο, οι προβλέψεις τού ΜΠΔΣ αποδείχθηκαν άπιαστο όνειρο. Επί πλέον, ας θυμηθούμε ότι πέρυσι οι δηλώσεις φορολογίας εισοδήματος δεν υποβλήθηκαν μέχρι τον Μάιο (όπως άλλες χρονιές) αλλά στα τέλη τού καλοκαιριού, με αποτέλεσμα μέχρι την 30/6 να μην έχει μπει δεκάρα από φόρους εισοδήματος στο ταμείο.
Έτσι, από τις αρχές σχεδόν του χρόνου η κυβέρνηση διάλεξε ως διέξοδο την περικοπή κονδυλίων από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) πολύ περισσότερο από τα προβλεπόμενα. Αν λάβουμε δε υπ' όψη ότι το ΠΔΕ ήταν ήδη υπερβολικά "ξυρισμένο", καθίσταται εξαιρετικά απλή η εξήγηση του φαινομένου των άδειων ταμείων σε νοσοκομεία, πανεπιστήμια, ασφαλιστικά ταμεία κλπ. Παρά ταύτα, όμως, στα μέσα τού χρόνου τίποτε δεν έδειχνε ότι μέχρι τέλους τού 2013 η ελληνική οικονομία θα έπιανε τον -κατά ΜΠΔΣ- στόχο τού πρωτογενούς πλεονάσματος κατά 0,3%. Κάπου εκεί, στα μέσα Ιουλίου, οι "φωστήρες" τού κυβερνητικού οικονομικού επιτελείου αποφάσισαν να δράσουν.
Πρώτα-πρώτα, κατέγραψαν στα έσοδα ένα ποσό περίπου 1,5 δισ. ευρώ, το οποίο προήλθε από τις αποδόσεις των διακρατημένων από τις κεντρικές ευρωπαϊκές τράπεζες ελληνικών ομολόγων. Είναι σαφές ότι το εν λόγω έκτακτο έσοδο δεν έπρεπε να συμμετέχει στον υπολογισμό οποιουδήποτε πρωτογενούς αποτελέσματος (άλλωστε η τρόικα εξακολουθεί να μη το υπολογίζει) αλλά ο Σαμαράς με τον Στουρνάρα και την υπόλοιπη συμμωρία επέμειναν (προφανέστατα, για να εντυπωσιάσουν με ένα ακόμη σαξές στόρυ τους συνήθεις χαχόλους).
Δεύτερον, φρόντισαν να επιταχύνουν την εισροή κοινοτικών κονδυλίων 4,6 δισ. ευρώ στα πλαίσια τού ΕΣΠΑ, σε σημείο να προεισπράξουν ποσά υπολογισμένα για το 2014. Θα θυμάστε την πρόσφατη εμφάνιση του Χατζηδάκη, ο οποίος καμάρωνε για το γεγονός ότι η Ελλάδα απορρόφησε μέσα στο 2013 το 118% τού ποσού που της αναλογούσε για το ΕΣΠΑ. Φυσικά, κανένας πολιτικός δεν εξήγησε -αλλά και κανένας δημοσιογράφος δεν τόλμησε να ρωτήσει- πώς διάβολο είναι δυνατόν να εισπράξει κανείς πάνω από το 100% αυτών που δικαιούται...
Αυτά τα δυο δεδομένα, λοιπόν, επέτρεψαν περί τα τέλη τού θέρους στο κυβερνητικό επιτελείο να αρχίσει να μιλάει για "πρωτογενές πλεόνασμα", ύψους -εκείνη την στιγμή- περίπου 2 δισ. ευρώ.
Όμως, υπήρχε ένα πρόβλημα: για να βγαίνουν "όμορφοι" οι μηνιαίοι και οι τριμηνιαίοι δείκτες, η κυβέρνηση "έσπρωχνε" τις υποχρεώσεις της προς τα πίσω. Αυτό σήμαινε ότι περί τα τέλη τής χρονιάς το οποιοδήποτε πλεόνασμα θα εκμηδενιζόταν. Άσε δε που υπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος να μη γίνει δεκτό από την τρόικα το 1,5 δισ. που προαναφέραμε. Έτσι ξεκίνησε ένας νέος κύκλος πίεσης στα λαϊκά στρώματα: περαιτέρω περικοπές εφ' άπαξ, κατάργηση του ΕΚΑΣ από όλους τους κάτω των 65, κατασχέσεις ποσών από τραπεζικούς λογαριασμούς ή "εις χείρας τρίτων" (π.χ. ενοίκια), απολύσεις, διαθεσιμότητες κλπ. Παράλληλα, μεταφέρθηκαν για εξόφληση στο 2014 υποχρεώσεις (επιστροφές φόρων, επιχορηγήσεις, υποχρεώσεις σε προμηθευτές κλπ) ύψους πάνω από 1,5 δισ. ενώ άλλο 1,3 δισ. προϋπολογισμένο στο ΠΔΕ δεν εκταμιεύτηκε ποτέ.
Κάπως έτσι, λοιπόν, φτάσαμε στο τέλος της χρονιάς, με την κυβέρνηση να ανακοινώνει ότι στο 11μηνο το πρωτογενές πλεόνασμα διαμορφώθηκε σε 2,5 δισ. περίπου. Οι εκτιμήσεις κάνουν λόγο για τελικό ετήσιο πλεόνασμα περίπου 700 εκατ., δηλαδή 0,4% του ΑΕΠ (έναντι 0,3% που προέβλεπε το ΜΠΔΣ). Φυσικά, το τελικό ποσό θα τεθεί υπό τον έλεγχο της τρόικας σε δυο μήνες.
Και για όποιον δεν κατάλαβε: ξεματώσαμε, υποφέραμε, πεινάσαμε, ξεπαγιάσαμε, μείναμε άνεργοι, στείλαμε τα παιδιά μας στην ξενητειά, διαλύσαμε το κράτος, ξεπουλήσαμε τα πάντα και άλλα τέτοια ωραία για να καταφέρουμε να βγάλουμε μερικές πενταροδεκάρες πλεόνασμα, το οποίο δεν είναι καν πλεόνασμα αφού πληρώσαμε και τόκους. Εν τάξει με την επιτυχία; Μπράβο μας! Σκεφτείτε τι έχει να γίνει το 2016, με το ΜΠΔΣ να προβλέπει πλεόνασμα 4,5% του ΑΕΠ...
Κλείνουμε την σημερινή παρένθεση και συνεχίζουμε.
ΥΓ: Μια μικρή λεπτομέρεια ακόμη. Το -κακώς λογιζόμενο στο πρωτογενές πλεόνασμα- 1,5 δισ από τα διακρατημένα ομόλογα καταχωρίσθηκε πονηρά στο κονδύλι "Έσοδα προ επιστροφών φόρων". Όσοι γνωρίζουν δημόσια λογιστική καταλαβαίνουν ότι μ' αυτόν τον τρόπο εξαφανίστηκε τεχνητά η εμφανιζόμενη υστέρηση των φορολογικών εσόδων κατά 1,44 δισ.! Ποιός είπε ότι η λογιστική δεν είναι τέχνη;
5. Ο φούρνος τού Χότζα
Φαίνεται ότι τα λογής-λογής δημοσιονομικά ισοζύγια μοιάζουν στον
καπιταλισμό με τον φούρνο τού Χότζα: αν τα στρίψεις κατάλληλα, μπορούν
να δείξουν είτε πλεονάσματα είτε ελλείμματα, των οποίων μάλιστα το
μέγεθος ποικίλλει, ανάλογα με την γωνία θέασής τους.
Υποθέτω πως όλοι θυμόμαστε την περίφημη απογραφή, στην οποία προέβη το 2004 ο αλήστου μνήμης Αλογοσκούφης, υπουργός οικονομικών στην πρώτη κυβέρνηση του Καραμανλή Β' του Μπουχέσα. Λες και ανακάλυψε τις λάσπες, ο φαιδρός υπουργός βάλθηκε να αποκαλύψει -και καλά!- τις λογιστικές λοβιτούρες με τις οποίες ο Σημίτης ο Νάνος κατάφερε -με την αγαστή συνεργασία τού αρχιτραπεζίτη Παπαδήμου- να βάλει την χώρα στην Ευρωζώνη. Ο κοντόμυαλος Αλογοσκούφης δεν μπορούσε να καταλάβει ότι, ξεμπροστιάζοντας τον Σημίτη, ουσιαστικά ξεμπρόστιαζε όλους τους ευρωσυνεταίρους μας, μιας και όλοι τα ίδια κόλπα είχαν κάνει.
Εκείνη η απογραφή, λοιπόν, εξακόντισε το έλλειμμα στα ύψη, ενώ μόλις δυο χρόνια νωρίτερα -υποτίθεται πως- το κρατάγαμε κάτω από το 3% του ΑΕΠ για να μπούμε στο ευρώ. Τσαντισμένοι με την μαλακία τής μπουχεσοκυβέρνησης, οι ευρωπαίοι απείλησαν την Ελλάδα με άμεση λήψή σκληρών μέτρων. Τότε ξύπνησε από τον λήθαργο (επί τέλους!) ο Αλογοσκούφης αλλά...τί να κάνει; Μήπως δεν είχε βγάλει μόνος του τα ματάκια του, ισχυριζόμενος ότι το έλλειμμά μας ήταν τόσο και όχι όσο έλεγε ο Σημίτης;
Στην απελπισία του, ο χαζοχαρούμενος κιθαρωδός-υπουργός έκανε την προχώ σκέψη: αφού είπα μόνος μου, σαν μαλάκας, πόσο είναι το έλλειμμα, δεν προσπαθώ να αβγατίσω το ΑΕΠ ώστε αυτό το έλλειμμα να παραμείνει αμετάβλητο ως ποσοστό; Και τότε γέλασε ολόκληρος ο πλανήτης, από Γη του Πυρός ίσαμε Γροιλανδία, μιας κι ο Αλογοσκούφης αποφάσισε να προσμετρήσει στο ΑΕΠ όλο το...μαύρο χρήμα: τα κόμιστρα των ταξί (τότε οι ταξιτζήδες δεν έκοβαν αποδείξεις), τα πουτανιάτικα των μπορντέλλων, τα βιζιτιάτικα των καλντεριμιτζούδων, τις μίζες των εφοριακών και των λοιπών δημοσίων υπαλλήλων, τον αέρα των καταστημάτων κλπ. Έτσι, μέσα σε μια νύχτα, το ΑΕΠ τής χώρας σχεδόν διπλασιάστηκε και το επόμενο πρωί οι έλληνες ξύπνησαν ζάμπλουτοι!
Τί δεν είχαν υπολογίσει ο Μπουχέσας και η παρέα του; Μα το εξής απλό: μόλις οι ευρωπαίοι είδαν πως η Ελλάδα πλούτισε τόσο, αποφάσισαν να της περικόψουν -η και να κόψουν τελείως- τις πάσης φύσεως επιχορηγήσεις (π.χ. το Γ' Κ.Π.Σ.)! Βλέπετε, η κατανομή των επιχορηγήσεων γίνεται με βάση το ΑΕΠ κάθε χώρας, οπότε με διπλάσιο ΑΕΠ δικαιούμασταν τα μισά λεφτά. Κάπου εκεί τελείωσε η ιστορία με την απογραφή, κατάπιαμε την γλώσσα μας, ψελλίσαμε κι ένα "συγγνώμη, ρε παιδιά, μια μαλακία είπαμε για να περνάει η ώρα" και επιστρέψαμε στον ίσιο δρόμο.
Μερικά χρόνια αργότερα, ήρθε η σειρά τού αξέχαστου Παπακωνσταντίνου, υπουργού οικονομικών στην κυβέρνηση του Παπανδρέου Γ' του Χαζού, να παίξει με τα ελλείμματα. Μέχρι τότε, εκείνος ο δόλιος ο προκάτοχός του, ο Παπαθανασίου, μαγείρευε τα νούμερα παλεύοντας να δείχνει ελλείμματα κάτω από 5%. Έλα, όμως, που το ΧΠΧΓ (*) είχε βάλει αμέτι-μουχαμέτι να προωθήσει στον τόπο μας την λαίλαπα του νεοφιλελευθερισμού και είχε ήδη συνεννοηθεί σχετικά με τον καμαριερογάμη τού ΔΝΤ, τον Στρως-Καν! Βέβαια, με έλλειμμα 5% δεν φωνάζεις το ΔΝΤ όσο διεστραμμένος κι αν είσαι. Αλλά για δυο Παπα-τζήδες που συνεργάζονται, δεν υπάρχει άλυτο πρόβλημα. Και ιδού:
Θυμηθείτε την διάκριση του δημόσιου τομέα, όπως την παρουσιάσαμε στο πρώτο σημείωμα αυτής της σειράς: Γενική Κυβέρνηση και Δημόσιοι Οργανισμοί. Όταν αναφερόμαστε σε πλεονάσματα και ελλείμματα, μιλάμε για το ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης, αφήνοντας έξω τις ΔΕΚΟ. Ο λόγος είναι προφανής: μια δημόσια επιχείρηση κοινής ωφελείας δεν είναι κερδοσκοπική αλλά σκοπεύει στην εξυπηρέτηση των πολιτών, ιδίως δε εκείνων που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη βοήθειας. Για παράδειγμα: το ότι σήμερα έχει ηλεκτρικό ρεύμα ακόμη και το πλέον απομακρυσμένο χωριό τής ελληνικής επικράτειας, οφείλεται στο ότι η ΔΕΗ ήταν ΔΕΚΟ. Ποιός ιδιώτης θα ξόδευε εκατομμύρια για να φτάσει ο ηλεκτρισμός σε κάτι απίθανους οικισμούς με πέντε σπίτια σε μια βουνοκορφή ή σε ένα ξερονήσι; Λογικά, λοιπόν, οι Δημόσιοι Οργανισμοί όχι μόνο είναι ελλειμματικοί αλλά οφείλουν να είναι τέτοιοι, διότι μόνον έτσι δικαιολογείται ο σκοπός τής "κοινής ωφελείας" που έχουν.
Εδώ είναι που έπιασαν δουλειά οι δυο Παπα-τζήδες τής ιστορίας μας. Προκειμένου να μπλέξουν την χώρα στα δίχτυα τού ΔΝΤ, έπρεπε να δείξουν αυξημένα ελλείμματα. Κι αφού το κόλπο τής απογραφής το είχε κάψει ο Αλογοσκούφης, τι πιο απλό από το να συνυπολογίσουν τα ελλείμματα των ΔΕΚΟ στο έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης! Έτσι, λοιπόν, με απόφαση Παπακωνσταντίνου, στις αρχές τού 2010 οι ΔΕΚΟ μεταφέρθηκαν στον στενό δημόσιο τομέα.
Βέβαια, κάτι τέτοιο δεν είναι απλό. Εφ' όσον δημοσιονομικά οι ΔΕΚΟ θεωρούνται ιδιωτικός τομέας, η μεταφορά τους στο δημόσιο πρέπει να γίνεται υπό τα αυστηρά κριτήρια που ορίζουν οι κανονισμοί τής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το βασικώτερο απ' αυτά είναι το κριτήριο του 50%, σύμφωνα με το οποίο μια ΔΕΚΟ μεταφέρεται στον δημόσιο τομέα όταν τα έσοδά της δεν ξεπερνούν το 50% των εξόδων της. Έλα, όμως, που ελάχιστες ΔΕΚΟ (και, μάλιστα, αμελητέες οικονομικά) πληρούσαν αυτό το κριτήριο! Αλλά είπαμε: ουδέν πρόβλημα άλυτο για δυο Παπα-τζήδες... Το κόλπο που σκαρφίστηκαν ήταν απλό: θα βάφτιζαν τα έσοδα των ΔΕΚΟ ως...έξοδα! Και ιδού πώς:
Όπως εξηγήσαμε, οι ΔΕΚΟ οφείλουν να είναι ελλειμματικές λόγω των κοινωνικών παροχών που προσφέρουν. Τα ελλείμματά τους αυτά καλύπτονται με κρατικές επιδοτήσεις, οι οποίες -φυσικά- καταχωρίζονται στα έσοδά τους. Προσέξτε την σειρά: προσφέρω μια υπηρεσία φτηνά ή δωρεάν και η διαφορά καλύπτεται από τον κρατικό κορβανά.
Τί σκαρφίστηκε, λοιπόν, ο Παπακωνσταντίνου; Χαρακτήρισε αυτές τις επιδοτήσεις ως "επιδοτήσεις στην παραγωγή", καταγράφοντάς τες όχι ως αυξητικές των εσόδων αλλά ως μειωτικές τού κόστους. Βέβαια, ποσοτικά το αποτέλεσμα είναι ίδιο αλλά οι "επιδοτήσεις στην παραγωγή" δεν λαμβάνονται υπ' όψη κατά τον λογιστικό υπολογισμό τού κόστους εκμετάλλευσης! Έτσι, όλες οι ΔΕΚΟ έδειξαν φουσκωμένα λογιστικά ελλείμματα, καλύπτοντας το κριτήριο του 50%. Όπως είπαμε και χτες, όντως η λογιστική είναι τέχνη!
Μ' αυτά τα κόλπα αλλά και με άλλα (όπως π.χ. φουσκωμένες αποσβέσεις) οι ΔΕΚΟ φορτώθηκαν στην καμπούρα τής Γενικής Κυβέρνησης, εκτινάσσοντας το έλλειμμα σε ύψη που δικαιολογούσαν την παρέμβαση του ΔΝΤ.
Λεπτομέρεια με νόημα: Για να μεταφερθεί μια ΔΕΚΟ στην Γενική Κυβέρνηση πρέπει να υπάρχει μελέτη η οποία να πιστοποιεί ότι τα δεδομένα που επιβάλλουν την μεταφορά της ίσχυαν επί μια πενταετία τουλάχιστον και θα συνεχίσουν να ισχύουν για άλλα πέντε χρόνια τουλάχιστον, αν δεν γίνει η μεταφορά. Το 2010 δεν υπήρχαν τέτοιες μελέτες ούτε για δείγμα.
Α! Και κάτι τελευταίο! Το 2010 οι δυο Παπα-τζήδες μετέφεραν τα ελλείμματα των ΔΕΚΟ στην Γενική Κυβέρνηση, προκειμένου να βάλουν την χώρα υπό την επιτήρηση της τρόικας. Τα κατάφεραν. Το 2011, αφού το έγκλημα είχε συντελεστεί, αυτές οι ίδιες ΔΕΚΟ μεταφέρθηκαν δημοσιονομικά και πάλι στον ιδιωτικό τομέα. Τόσο απλά!
(*) ΧΠΧΓ: Διεθνής συντομογραφία τής φράσης "Χαζό Παιδί Χαρά Γεμάτο".
Υποθέτω πως όλοι θυμόμαστε την περίφημη απογραφή, στην οποία προέβη το 2004 ο αλήστου μνήμης Αλογοσκούφης, υπουργός οικονομικών στην πρώτη κυβέρνηση του Καραμανλή Β' του Μπουχέσα. Λες και ανακάλυψε τις λάσπες, ο φαιδρός υπουργός βάλθηκε να αποκαλύψει -και καλά!- τις λογιστικές λοβιτούρες με τις οποίες ο Σημίτης ο Νάνος κατάφερε -με την αγαστή συνεργασία τού αρχιτραπεζίτη Παπαδήμου- να βάλει την χώρα στην Ευρωζώνη. Ο κοντόμυαλος Αλογοσκούφης δεν μπορούσε να καταλάβει ότι, ξεμπροστιάζοντας τον Σημίτη, ουσιαστικά ξεμπρόστιαζε όλους τους ευρωσυνεταίρους μας, μιας και όλοι τα ίδια κόλπα είχαν κάνει.
Εκείνη η απογραφή, λοιπόν, εξακόντισε το έλλειμμα στα ύψη, ενώ μόλις δυο χρόνια νωρίτερα -υποτίθεται πως- το κρατάγαμε κάτω από το 3% του ΑΕΠ για να μπούμε στο ευρώ. Τσαντισμένοι με την μαλακία τής μπουχεσοκυβέρνησης, οι ευρωπαίοι απείλησαν την Ελλάδα με άμεση λήψή σκληρών μέτρων. Τότε ξύπνησε από τον λήθαργο (επί τέλους!) ο Αλογοσκούφης αλλά...τί να κάνει; Μήπως δεν είχε βγάλει μόνος του τα ματάκια του, ισχυριζόμενος ότι το έλλειμμά μας ήταν τόσο και όχι όσο έλεγε ο Σημίτης;
Στην απελπισία του, ο χαζοχαρούμενος κιθαρωδός-υπουργός έκανε την προχώ σκέψη: αφού είπα μόνος μου, σαν μαλάκας, πόσο είναι το έλλειμμα, δεν προσπαθώ να αβγατίσω το ΑΕΠ ώστε αυτό το έλλειμμα να παραμείνει αμετάβλητο ως ποσοστό; Και τότε γέλασε ολόκληρος ο πλανήτης, από Γη του Πυρός ίσαμε Γροιλανδία, μιας κι ο Αλογοσκούφης αποφάσισε να προσμετρήσει στο ΑΕΠ όλο το...μαύρο χρήμα: τα κόμιστρα των ταξί (τότε οι ταξιτζήδες δεν έκοβαν αποδείξεις), τα πουτανιάτικα των μπορντέλλων, τα βιζιτιάτικα των καλντεριμιτζούδων, τις μίζες των εφοριακών και των λοιπών δημοσίων υπαλλήλων, τον αέρα των καταστημάτων κλπ. Έτσι, μέσα σε μια νύχτα, το ΑΕΠ τής χώρας σχεδόν διπλασιάστηκε και το επόμενο πρωί οι έλληνες ξύπνησαν ζάμπλουτοι!
Τί δεν είχαν υπολογίσει ο Μπουχέσας και η παρέα του; Μα το εξής απλό: μόλις οι ευρωπαίοι είδαν πως η Ελλάδα πλούτισε τόσο, αποφάσισαν να της περικόψουν -η και να κόψουν τελείως- τις πάσης φύσεως επιχορηγήσεις (π.χ. το Γ' Κ.Π.Σ.)! Βλέπετε, η κατανομή των επιχορηγήσεων γίνεται με βάση το ΑΕΠ κάθε χώρας, οπότε με διπλάσιο ΑΕΠ δικαιούμασταν τα μισά λεφτά. Κάπου εκεί τελείωσε η ιστορία με την απογραφή, κατάπιαμε την γλώσσα μας, ψελλίσαμε κι ένα "συγγνώμη, ρε παιδιά, μια μαλακία είπαμε για να περνάει η ώρα" και επιστρέψαμε στον ίσιο δρόμο.
Μερικά χρόνια αργότερα, ήρθε η σειρά τού αξέχαστου Παπακωνσταντίνου, υπουργού οικονομικών στην κυβέρνηση του Παπανδρέου Γ' του Χαζού, να παίξει με τα ελλείμματα. Μέχρι τότε, εκείνος ο δόλιος ο προκάτοχός του, ο Παπαθανασίου, μαγείρευε τα νούμερα παλεύοντας να δείχνει ελλείμματα κάτω από 5%. Έλα, όμως, που το ΧΠΧΓ (*) είχε βάλει αμέτι-μουχαμέτι να προωθήσει στον τόπο μας την λαίλαπα του νεοφιλελευθερισμού και είχε ήδη συνεννοηθεί σχετικά με τον καμαριερογάμη τού ΔΝΤ, τον Στρως-Καν! Βέβαια, με έλλειμμα 5% δεν φωνάζεις το ΔΝΤ όσο διεστραμμένος κι αν είσαι. Αλλά για δυο Παπα-τζήδες που συνεργάζονται, δεν υπάρχει άλυτο πρόβλημα. Και ιδού:
Θυμηθείτε την διάκριση του δημόσιου τομέα, όπως την παρουσιάσαμε στο πρώτο σημείωμα αυτής της σειράς: Γενική Κυβέρνηση και Δημόσιοι Οργανισμοί. Όταν αναφερόμαστε σε πλεονάσματα και ελλείμματα, μιλάμε για το ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης, αφήνοντας έξω τις ΔΕΚΟ. Ο λόγος είναι προφανής: μια δημόσια επιχείρηση κοινής ωφελείας δεν είναι κερδοσκοπική αλλά σκοπεύει στην εξυπηρέτηση των πολιτών, ιδίως δε εκείνων που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη βοήθειας. Για παράδειγμα: το ότι σήμερα έχει ηλεκτρικό ρεύμα ακόμη και το πλέον απομακρυσμένο χωριό τής ελληνικής επικράτειας, οφείλεται στο ότι η ΔΕΗ ήταν ΔΕΚΟ. Ποιός ιδιώτης θα ξόδευε εκατομμύρια για να φτάσει ο ηλεκτρισμός σε κάτι απίθανους οικισμούς με πέντε σπίτια σε μια βουνοκορφή ή σε ένα ξερονήσι; Λογικά, λοιπόν, οι Δημόσιοι Οργανισμοί όχι μόνο είναι ελλειμματικοί αλλά οφείλουν να είναι τέτοιοι, διότι μόνον έτσι δικαιολογείται ο σκοπός τής "κοινής ωφελείας" που έχουν.
Εδώ είναι που έπιασαν δουλειά οι δυο Παπα-τζήδες τής ιστορίας μας. Προκειμένου να μπλέξουν την χώρα στα δίχτυα τού ΔΝΤ, έπρεπε να δείξουν αυξημένα ελλείμματα. Κι αφού το κόλπο τής απογραφής το είχε κάψει ο Αλογοσκούφης, τι πιο απλό από το να συνυπολογίσουν τα ελλείμματα των ΔΕΚΟ στο έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης! Έτσι, λοιπόν, με απόφαση Παπακωνσταντίνου, στις αρχές τού 2010 οι ΔΕΚΟ μεταφέρθηκαν στον στενό δημόσιο τομέα.
Βέβαια, κάτι τέτοιο δεν είναι απλό. Εφ' όσον δημοσιονομικά οι ΔΕΚΟ θεωρούνται ιδιωτικός τομέας, η μεταφορά τους στο δημόσιο πρέπει να γίνεται υπό τα αυστηρά κριτήρια που ορίζουν οι κανονισμοί τής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το βασικώτερο απ' αυτά είναι το κριτήριο του 50%, σύμφωνα με το οποίο μια ΔΕΚΟ μεταφέρεται στον δημόσιο τομέα όταν τα έσοδά της δεν ξεπερνούν το 50% των εξόδων της. Έλα, όμως, που ελάχιστες ΔΕΚΟ (και, μάλιστα, αμελητέες οικονομικά) πληρούσαν αυτό το κριτήριο! Αλλά είπαμε: ουδέν πρόβλημα άλυτο για δυο Παπα-τζήδες... Το κόλπο που σκαρφίστηκαν ήταν απλό: θα βάφτιζαν τα έσοδα των ΔΕΚΟ ως...έξοδα! Και ιδού πώς:
Όπως εξηγήσαμε, οι ΔΕΚΟ οφείλουν να είναι ελλειμματικές λόγω των κοινωνικών παροχών που προσφέρουν. Τα ελλείμματά τους αυτά καλύπτονται με κρατικές επιδοτήσεις, οι οποίες -φυσικά- καταχωρίζονται στα έσοδά τους. Προσέξτε την σειρά: προσφέρω μια υπηρεσία φτηνά ή δωρεάν και η διαφορά καλύπτεται από τον κρατικό κορβανά.
Τί σκαρφίστηκε, λοιπόν, ο Παπακωνσταντίνου; Χαρακτήρισε αυτές τις επιδοτήσεις ως "επιδοτήσεις στην παραγωγή", καταγράφοντάς τες όχι ως αυξητικές των εσόδων αλλά ως μειωτικές τού κόστους. Βέβαια, ποσοτικά το αποτέλεσμα είναι ίδιο αλλά οι "επιδοτήσεις στην παραγωγή" δεν λαμβάνονται υπ' όψη κατά τον λογιστικό υπολογισμό τού κόστους εκμετάλλευσης! Έτσι, όλες οι ΔΕΚΟ έδειξαν φουσκωμένα λογιστικά ελλείμματα, καλύπτοντας το κριτήριο του 50%. Όπως είπαμε και χτες, όντως η λογιστική είναι τέχνη!
Μ' αυτά τα κόλπα αλλά και με άλλα (όπως π.χ. φουσκωμένες αποσβέσεις) οι ΔΕΚΟ φορτώθηκαν στην καμπούρα τής Γενικής Κυβέρνησης, εκτινάσσοντας το έλλειμμα σε ύψη που δικαιολογούσαν την παρέμβαση του ΔΝΤ.
Λεπτομέρεια με νόημα: Για να μεταφερθεί μια ΔΕΚΟ στην Γενική Κυβέρνηση πρέπει να υπάρχει μελέτη η οποία να πιστοποιεί ότι τα δεδομένα που επιβάλλουν την μεταφορά της ίσχυαν επί μια πενταετία τουλάχιστον και θα συνεχίσουν να ισχύουν για άλλα πέντε χρόνια τουλάχιστον, αν δεν γίνει η μεταφορά. Το 2010 δεν υπήρχαν τέτοιες μελέτες ούτε για δείγμα.
Α! Και κάτι τελευταίο! Το 2010 οι δυο Παπα-τζήδες μετέφεραν τα ελλείμματα των ΔΕΚΟ στην Γενική Κυβέρνηση, προκειμένου να βάλουν την χώρα υπό την επιτήρηση της τρόικας. Τα κατάφεραν. Το 2011, αφού το έγκλημα είχε συντελεστεί, αυτές οι ίδιες ΔΕΚΟ μεταφέρθηκαν δημοσιονομικά και πάλι στον ιδιωτικό τομέα. Τόσο απλά!
(*) ΧΠΧΓ: Διεθνής συντομογραφία τής φράσης "Χαζό Παιδί Χαρά Γεμάτο".
6. Κρίσεις και συμπεράσματα
Ολοκληρώνουμε σήμερα μια τελείως "αντιεμπορική" και αρκετά κουραστική
σειρά κειμένων, με μερικές σκέψεις και εκτιμήσεις σχετικές με το θέμα
των -πρωτογενών ή μη- πλεονασμάτων.
Λέγαμε τις προάλλες ότι, αν ματώσαμε για να πετύχουμε πρωτογενές πλεόνασμα 0,4% του ΑΕΠ μέσα στο 2013, μάλλον πρέπει να ανατριχιάσουμε στην σκέψη τού τι μας περιμένει μέχρι το 2016, οπότε -σύμφωνα με το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Δημοσιονομικής Σταθερότητας- πρέπει να καταγράψουμε ένα δυσθεώρητο πλεόνασμα 4,5% του ΑΕΠ, δηλαδή πάνω από 8 δισεκατομμύρια.
Βέβαια, άσχετα με το τι ακούγεται και με το τι γράφεται, ελάχιστοι είναι εκείνοι που όντως θεωρούν εφικτό αυτόν τον στόχο. Δυστυχώς, είναι ελάχιστοι κι εκείνοι που εκτιμούν πως οι εταίροι μας θα δείξουν κατανόηση, θα ρίξουν νερό στο κρασί τους και θα δεχτούν την προς τα κάτω αναπροσαρμογή του. Η συντριπτική πλειοψηφία των -εντός ή εκτός Ελλάδος- αναλυτών θεωρεί σίγουρη και αναγκαία την λήψη περαιτέρω μέτρων μέσα στην επόμενη διετία.
Από πλευράς κυβέρνησης, πάντως, υπάρχει αισιοδοξία για την υλοποίηση των στόχων τού ΜΠΔΣ. Η αισιοδοξία αυτή βασίζεται σε δυο δεδομένα: (α) έχει ήδη καθιερωθεί ένα σκληρό φορολογικό καθεστώς, το οποίο, μόλις αρχίσει η ανάπτυξη, θα αποδώσει φορολογικά έσοδα πολύ πάνω από τα αναμενόμενα (*) και (β) αφού η δεκαετία Σημίτη κατέγραψε πρωτογενές πλεόνασμα 3% με τους καταβαλλόμενους τόκους να ξεπερνούν το 8% του ΑΕΠ, σήμερα που οι τόκοι φτάνουν μόλις το 4,5% πρέπει να είναι εφικτό το πλεόνασμα που προβλέπεται στο ΜΠΔΣ.
Δυστυχώς, δεν μπορώ να συμμεριστώ την παραπάνω αισιοδοξία. Κατ' αρχάς, οποιαδήποτε σύγκριση της περιόδου Σημίτη με την σημερινή είναι εκτός λογικής. Τότε η χώρα είχε δικό της νόμισμα, το οποίο και υποτιμούσε συνεχώς (μέχρι το 1999), ενισχύοντας έτσι τις αναπτυξιακές διαδικασίες. Τότε, επίσης, η οικονομία είχε μπει σε ρυθμούς ανάπτυξης τόσο λόγω της αναμενόμενης εισόδου μας στην Ευρωζώνη όσο και λόγω των ολυμπιακών αγώνων τής Αθήνας. Κυρίως, όμως, τότε ο καπιταλισμός δεν βίωνε παγκόσμια κρίση και δεν ζούσαμε σε συνθήκες παγκόσμιας ύφεσης.
Επί πλέον, δεν μπορώ να δεχτώ ως λογική την αναμενόμενη αναπτυξιακή έκρηξη, η οποία μάλλον υπάρχει μόνο στα κυβερνητικά όνειρα. Με καταβαραθρωμένη την ιδιωτική κατανάλωση και με τις δημόσιες επενδύσεις να μειώνονται συνεχώς, για να δούμε ανάπτυξη θα πρέπει να αυξηθούν γρήγορα και κατακόρυφα τόσο οι εξαγωγές όσο και οι εισροές ξένων κεφαλαίων. Λυπάμαι αλλά δεν υπάρχει ούτε ένα στοιχείο ικανό να με πείσει ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί.
Τέλος, ο συσχετισμός καταβαλλόμενων τόκων και πλεονάσματος είναι απολύτως λανθασμένος. Αν και είναι σωστό ότι επί εποχής Σημίτη πληρώναμε σχεδόν διπλάσιους -σε ποσοστό επί του ΑΕΠ- τόκους, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τότε ανάμεσα σ' εκείνους που αγόραζαν ελληνικά ομόλογα βρίσκονταν και έλληνες "ραντιέρηδες" (όπως π.χ. οι ελληνικές τράπεζες). Αυτό σημαίνει ότι τότε ένα μεγάλο κομμάτι από την πίττα των τόκων πήγαινε σε ελληνικές τσέπες, δηλαδή έμενε στην χώρα και επέστρεφε στην ντόπια οικονομία προωθώντας την ανάπτυξη. Αντίθετα, σήμερα το σύνολο των καταβαλλόμενων τόκων κατευθύνεται στο εξωτερικό (ΕΚΤ, ΕΕ, ΔΝΤ κλπ).
Κάπου εδώ πρέπει να ολοκληρώσω, διατυπώνοντας μερικά συμπεράσματα από όσα είπαμε σε τούτα τα σημειώματα. Πρώτον, δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι το 2013 καταγράψαμε όντως πρωτογενές πλεόνασμα. Δεύτερον, ακόμη κι αν είναι έτσι, δεν βλέπω πουθενά κάποιον λόγο για πανηγύρια. Τρίτον, αυτή η ιστορία με τα κατά καιρούς πλεονάσματα και ελλείμματα έχει καταντήσει κουραστική και χρησιμοποιείται από το σύστημα και τους υπηρέτες του αποκλειστικά για την χειραγώγηση των λαϊκών στρωμάτων. Τέταρτον, λυπάμαι που θα απογοητεύσω όσους κοιμούνται κι ονειρεύονται "καλύτερες μέρες" σε μια "νέα Ελλάδα", προειδοποιώντας τους πως, αν και όταν ξυπνήσουν, οι μέρες θα είναι πολύ χειρότερες.
Όχι, δεν είμαι απαισιόδοξος. Απλώς, δεν πιστεύω ότι τα πράγματα είναι δυνατόν να καλυτερέψουν όσο εμείς κοιμόμαστε. Ο καπιταλισμός μπορεί να ψυχομαχάει αλλά δεν θα πεθάνει από μόνος του...
(*) Η κυβέρνηση έχει εν γνώσει της επιλέξει την πολιτική τής υπερφορολόγησης, στρώνοντας τον δρόμο για τις "καλύτερες μέρες" (στις οποίες ελπίζει) και αδιαφορεί αν σήμερα οι πολίτες έχουν ήδη εξαντλήσει την φοροδοτική τους ικανότητα. Για παράδειγμα, ας θυμηθούμε τον πρόσφατο Ενιαίο Φόρο Ιδιοκτησίας Ακινήτων: η κυβέρνηση τον σχεδίασε έτσι ώστε να βεβαιωθούν 3,2 δισ. αλλά το οικονομικό επιτελείο εκτιμά ότι θα εισπραχθούν τελικά 2,65 δισ. (αν και πολλοί χαρακτηρίζουν αυτή την εκτίμηση υπερβολικά αισιόδοξη).
---------------------------------
Διαβάστε:
- "Γιατί δεν έπρεπε οι ΔΕΚΟ να ενταχθούν στην Γενική Κυβέρνηση" (άρθρο της Ζωής Γεωργαντά, καθηγήτριας Εφαρμοσμένης Οικονομετρίας στο πανεπιστήμιο Μακεδονίας)
- "Τί κρύβεται πίσω από το πρωτογενές πλεόνασμα" (άρθρο του Φραγκίσκου Κουτεντάκη, καθηγητή τού οικονομικού τμήματος του πανεπιστημίου Κρήτης)
Λέγαμε τις προάλλες ότι, αν ματώσαμε για να πετύχουμε πρωτογενές πλεόνασμα 0,4% του ΑΕΠ μέσα στο 2013, μάλλον πρέπει να ανατριχιάσουμε στην σκέψη τού τι μας περιμένει μέχρι το 2016, οπότε -σύμφωνα με το Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα Δημοσιονομικής Σταθερότητας- πρέπει να καταγράψουμε ένα δυσθεώρητο πλεόνασμα 4,5% του ΑΕΠ, δηλαδή πάνω από 8 δισεκατομμύρια.
Βέβαια, άσχετα με το τι ακούγεται και με το τι γράφεται, ελάχιστοι είναι εκείνοι που όντως θεωρούν εφικτό αυτόν τον στόχο. Δυστυχώς, είναι ελάχιστοι κι εκείνοι που εκτιμούν πως οι εταίροι μας θα δείξουν κατανόηση, θα ρίξουν νερό στο κρασί τους και θα δεχτούν την προς τα κάτω αναπροσαρμογή του. Η συντριπτική πλειοψηφία των -εντός ή εκτός Ελλάδος- αναλυτών θεωρεί σίγουρη και αναγκαία την λήψη περαιτέρω μέτρων μέσα στην επόμενη διετία.
Από πλευράς κυβέρνησης, πάντως, υπάρχει αισιοδοξία για την υλοποίηση των στόχων τού ΜΠΔΣ. Η αισιοδοξία αυτή βασίζεται σε δυο δεδομένα: (α) έχει ήδη καθιερωθεί ένα σκληρό φορολογικό καθεστώς, το οποίο, μόλις αρχίσει η ανάπτυξη, θα αποδώσει φορολογικά έσοδα πολύ πάνω από τα αναμενόμενα (*) και (β) αφού η δεκαετία Σημίτη κατέγραψε πρωτογενές πλεόνασμα 3% με τους καταβαλλόμενους τόκους να ξεπερνούν το 8% του ΑΕΠ, σήμερα που οι τόκοι φτάνουν μόλις το 4,5% πρέπει να είναι εφικτό το πλεόνασμα που προβλέπεται στο ΜΠΔΣ.
Δυστυχώς, δεν μπορώ να συμμεριστώ την παραπάνω αισιοδοξία. Κατ' αρχάς, οποιαδήποτε σύγκριση της περιόδου Σημίτη με την σημερινή είναι εκτός λογικής. Τότε η χώρα είχε δικό της νόμισμα, το οποίο και υποτιμούσε συνεχώς (μέχρι το 1999), ενισχύοντας έτσι τις αναπτυξιακές διαδικασίες. Τότε, επίσης, η οικονομία είχε μπει σε ρυθμούς ανάπτυξης τόσο λόγω της αναμενόμενης εισόδου μας στην Ευρωζώνη όσο και λόγω των ολυμπιακών αγώνων τής Αθήνας. Κυρίως, όμως, τότε ο καπιταλισμός δεν βίωνε παγκόσμια κρίση και δεν ζούσαμε σε συνθήκες παγκόσμιας ύφεσης.
Επί πλέον, δεν μπορώ να δεχτώ ως λογική την αναμενόμενη αναπτυξιακή έκρηξη, η οποία μάλλον υπάρχει μόνο στα κυβερνητικά όνειρα. Με καταβαραθρωμένη την ιδιωτική κατανάλωση και με τις δημόσιες επενδύσεις να μειώνονται συνεχώς, για να δούμε ανάπτυξη θα πρέπει να αυξηθούν γρήγορα και κατακόρυφα τόσο οι εξαγωγές όσο και οι εισροές ξένων κεφαλαίων. Λυπάμαι αλλά δεν υπάρχει ούτε ένα στοιχείο ικανό να με πείσει ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί.
Τέλος, ο συσχετισμός καταβαλλόμενων τόκων και πλεονάσματος είναι απολύτως λανθασμένος. Αν και είναι σωστό ότι επί εποχής Σημίτη πληρώναμε σχεδόν διπλάσιους -σε ποσοστό επί του ΑΕΠ- τόκους, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τότε ανάμεσα σ' εκείνους που αγόραζαν ελληνικά ομόλογα βρίσκονταν και έλληνες "ραντιέρηδες" (όπως π.χ. οι ελληνικές τράπεζες). Αυτό σημαίνει ότι τότε ένα μεγάλο κομμάτι από την πίττα των τόκων πήγαινε σε ελληνικές τσέπες, δηλαδή έμενε στην χώρα και επέστρεφε στην ντόπια οικονομία προωθώντας την ανάπτυξη. Αντίθετα, σήμερα το σύνολο των καταβαλλόμενων τόκων κατευθύνεται στο εξωτερικό (ΕΚΤ, ΕΕ, ΔΝΤ κλπ).
Κάπου εδώ πρέπει να ολοκληρώσω, διατυπώνοντας μερικά συμπεράσματα από όσα είπαμε σε τούτα τα σημειώματα. Πρώτον, δεν είμαι καθόλου σίγουρος ότι το 2013 καταγράψαμε όντως πρωτογενές πλεόνασμα. Δεύτερον, ακόμη κι αν είναι έτσι, δεν βλέπω πουθενά κάποιον λόγο για πανηγύρια. Τρίτον, αυτή η ιστορία με τα κατά καιρούς πλεονάσματα και ελλείμματα έχει καταντήσει κουραστική και χρησιμοποιείται από το σύστημα και τους υπηρέτες του αποκλειστικά για την χειραγώγηση των λαϊκών στρωμάτων. Τέταρτον, λυπάμαι που θα απογοητεύσω όσους κοιμούνται κι ονειρεύονται "καλύτερες μέρες" σε μια "νέα Ελλάδα", προειδοποιώντας τους πως, αν και όταν ξυπνήσουν, οι μέρες θα είναι πολύ χειρότερες.
Όχι, δεν είμαι απαισιόδοξος. Απλώς, δεν πιστεύω ότι τα πράγματα είναι δυνατόν να καλυτερέψουν όσο εμείς κοιμόμαστε. Ο καπιταλισμός μπορεί να ψυχομαχάει αλλά δεν θα πεθάνει από μόνος του...
(*) Η κυβέρνηση έχει εν γνώσει της επιλέξει την πολιτική τής υπερφορολόγησης, στρώνοντας τον δρόμο για τις "καλύτερες μέρες" (στις οποίες ελπίζει) και αδιαφορεί αν σήμερα οι πολίτες έχουν ήδη εξαντλήσει την φοροδοτική τους ικανότητα. Για παράδειγμα, ας θυμηθούμε τον πρόσφατο Ενιαίο Φόρο Ιδιοκτησίας Ακινήτων: η κυβέρνηση τον σχεδίασε έτσι ώστε να βεβαιωθούν 3,2 δισ. αλλά το οικονομικό επιτελείο εκτιμά ότι θα εισπραχθούν τελικά 2,65 δισ. (αν και πολλοί χαρακτηρίζουν αυτή την εκτίμηση υπερβολικά αισιόδοξη).
---------------------------------
Διαβάστε:
- "Γιατί δεν έπρεπε οι ΔΕΚΟ να ενταχθούν στην Γενική Κυβέρνηση" (άρθρο της Ζωής Γεωργαντά, καθηγήτριας Εφαρμοσμένης Οικονομετρίας στο πανεπιστήμιο Μακεδονίας)
- "Τί κρύβεται πίσω από το πρωτογενές πλεόνασμα" (άρθρο του Φραγκίσκου Κουτεντάκη, καθηγητή τού οικονομικού τμήματος του πανεπιστημίου Κρήτης)
5. Ο φούρνος τού Χότζα
Φαίνεται ότι τα λογής-λογής δημοσιονομικά ισοζύγια μοιάζουν στον
καπιταλισμό με τον φούρνο τού Χότζα: αν τα στρίψεις κατάλληλα, μπορούν
να δείξουν είτε πλεονάσματα είτε ελλείμματα, των οποίων μάλιστα το
μέγεθος ποικίλλει, ανάλογα με την γωνία θέασής τους.
Υποθέτω πως όλοι θυμόμαστε την περίφημη απογραφή, στην οποία προέβη το 2004 ο αλήστου μνήμης Αλογοσκούφης, υπουργός οικονομικών στην πρώτη κυβέρνηση του Καραμανλή Β' του Μπουχέσα. Λες και ανακάλυψε τις λάσπες, ο φαιδρός υπουργός βάλθηκε να αποκαλύψει -και καλά!- τις λογιστικές λοβιτούρες με τις οποίες ο Σημίτης ο Νάνος κατάφερε -με την αγαστή συνεργασία τού αρχιτραπεζίτη Παπαδήμου- να βάλει την χώρα στην Ευρωζώνη. Ο κοντόμυαλος Αλογοσκούφης δεν μπορούσε να καταλάβει ότι, ξεμπροστιάζοντας τον Σημίτη, ουσιαστικά ξεμπρόστιαζε όλους τους ευρωσυνεταίρους μας, μιας και όλοι τα ίδια κόλπα είχαν κάνει.
Εκείνη η απογραφή, λοιπόν, εξακόντισε το έλλειμμα στα ύψη, ενώ μόλις δυο χρόνια νωρίτερα -υποτίθεται πως- το κρατάγαμε κάτω από το 3% του ΑΕΠ για να μπούμε στο ευρώ. Τσαντισμένοι με την μαλακία τής μπουχεσοκυβέρνησης, οι ευρωπαίοι απείλησαν την Ελλάδα με άμεση λήψή σκληρών μέτρων. Τότε ξύπνησε από τον λήθαργο (επί τέλους!) ο Αλογοσκούφης αλλά...τί να κάνει; Μήπως δεν είχε βγάλει μόνος του τα ματάκια του, ισχυριζόμενος ότι το έλλειμμά μας ήταν τόσο και όχι όσο έλεγε ο Σημίτης;
Στην απελπισία του, ο χαζοχαρούμενος κιθαρωδός-υπουργός έκανε την προχώ σκέψη: αφού είπα μόνος μου, σαν μαλάκας, πόσο είναι το έλλειμμα, δεν προσπαθώ να αβγατίσω το ΑΕΠ ώστε αυτό το έλλειμμα να παραμείνει αμετάβλητο ως ποσοστό; Και τότε γέλασε ολόκληρος ο πλανήτης, από Γη του Πυρός ίσαμε Γροιλανδία, μιας κι ο Αλογοσκούφης αποφάσισε να προσμετρήσει στο ΑΕΠ όλο το...μαύρο χρήμα: τα κόμιστρα των ταξί (τότε οι ταξιτζήδες δεν έκοβαν αποδείξεις), τα πουτανιάτικα των μπορντέλλων, τα βιζιτιάτικα των καλντεριμιτζούδων, τις μίζες των εφοριακών και των λοιπών δημοσίων υπαλλήλων, τον αέρα των καταστημάτων κλπ. Έτσι, μέσα σε μια νύχτα, το ΑΕΠ τής χώρας σχεδόν διπλασιάστηκε και το επόμενο πρωί οι έλληνες ξύπνησαν ζάμπλουτοι!
Τί δεν είχαν υπολογίσει ο Μπουχέσας και η παρέα του; Μα το εξής απλό: μόλις οι ευρωπαίοι είδαν πως η Ελλάδα πλούτισε τόσο, αποφάσισαν να της περικόψουν -η και να κόψουν τελείως- τις πάσης φύσεως επιχορηγήσεις (π.χ. το Γ' Κ.Π.Σ.)! Βλέπετε, η κατανομή των επιχορηγήσεων γίνεται με βάση το ΑΕΠ κάθε χώρας, οπότε με διπλάσιο ΑΕΠ δικαιούμασταν τα μισά λεφτά. Κάπου εκεί τελείωσε η ιστορία με την απογραφή, κατάπιαμε την γλώσσα μας, ψελλίσαμε κι ένα "συγγνώμη, ρε παιδιά, μια μαλακία είπαμε για να περνάει η ώρα" και επιστρέψαμε στον ίσιο δρόμο.
Μερικά χρόνια αργότερα, ήρθε η σειρά τού αξέχαστου Παπακωνσταντίνου, υπουργού οικονομικών στην κυβέρνηση του Παπανδρέου Γ' του Χαζού, να παίξει με τα ελλείμματα. Μέχρι τότε, εκείνος ο δόλιος ο προκάτοχός του, ο Παπαθανασίου, μαγείρευε τα νούμερα παλεύοντας να δείχνει ελλείμματα κάτω από 5%. Έλα, όμως, που το ΧΠΧΓ (*) είχε βάλει αμέτι-μουχαμέτι να προωθήσει στον τόπο μας την λαίλαπα του νεοφιλελευθερισμού και είχε ήδη συνεννοηθεί σχετικά με τον καμαριερογάμη τού ΔΝΤ, τον Στρως-Καν! Βέβαια, με έλλειμμα 5% δεν φωνάζεις το ΔΝΤ όσο διεστραμμένος κι αν είσαι. Αλλά για δυο Παπα-τζήδες που συνεργάζονται, δεν υπάρχει άλυτο πρόβλημα. Και ιδού:
Θυμηθείτε την διάκριση του δημόσιου τομέα, όπως την παρουσιάσαμε στο πρώτο σημείωμα αυτής της σειράς: Γενική Κυβέρνηση και Δημόσιοι Οργανισμοί. Όταν αναφερόμαστε σε πλεονάσματα και ελλείμματα, μιλάμε για το ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης, αφήνοντας έξω τις ΔΕΚΟ. Ο λόγος είναι προφανής: μια δημόσια επιχείρηση κοινής ωφελείας δεν είναι κερδοσκοπική αλλά σκοπεύει στην εξυπηρέτηση των πολιτών, ιδίως δε εκείνων που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη βοήθειας. Για παράδειγμα: το ότι σήμερα έχει ηλεκτρικό ρεύμα ακόμη και το πλέον απομακρυσμένο χωριό τής ελληνικής επικράτειας, οφείλεται στο ότι η ΔΕΗ ήταν ΔΕΚΟ. Ποιός ιδιώτης θα ξόδευε εκατομμύρια για να φτάσει ο ηλεκτρισμός σε κάτι απίθανους οικισμούς με πέντε σπίτια σε μια βουνοκορφή ή σε ένα ξερονήσι; Λογικά, λοιπόν, οι Δημόσιοι Οργανισμοί όχι μόνο είναι ελλειμματικοί αλλά οφείλουν να είναι τέτοιοι, διότι μόνον έτσι δικαιολογείται ο σκοπός τής "κοινής ωφελείας" που έχουν.
Εδώ είναι που έπιασαν δουλειά οι δυο Παπα-τζήδες τής ιστορίας μας. Προκειμένου να μπλέξουν την χώρα στα δίχτυα τού ΔΝΤ, έπρεπε να δείξουν αυξημένα ελλείμματα. Κι αφού το κόλπο τής απογραφής το είχε κάψει ο Αλογοσκούφης, τι πιο απλό από το να συνυπολογίσουν τα ελλείμματα των ΔΕΚΟ στο έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης! Έτσι, λοιπόν, με απόφαση Παπακωνσταντίνου, στις αρχές τού 2010 οι ΔΕΚΟ μεταφέρθηκαν στον στενό δημόσιο τομέα.
Βέβαια, κάτι τέτοιο δεν είναι απλό. Εφ' όσον δημοσιονομικά οι ΔΕΚΟ θεωρούνται ιδιωτικός τομέας, η μεταφορά τους στο δημόσιο πρέπει να γίνεται υπό τα αυστηρά κριτήρια που ορίζουν οι κανονισμοί τής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το βασικώτερο απ' αυτά είναι το κριτήριο του 50%, σύμφωνα με το οποίο μια ΔΕΚΟ μεταφέρεται στον δημόσιο τομέα όταν τα έσοδά της δεν ξεπερνούν το 50% των εξόδων της. Έλα, όμως, που ελάχιστες ΔΕΚΟ (και, μάλιστα, αμελητέες οικονομικά) πληρούσαν αυτό το κριτήριο! Αλλά είπαμε: ουδέν πρόβλημα άλυτο για δυο Παπα-τζήδες... Το κόλπο που σκαρφίστηκαν ήταν απλό: θα βάφτιζαν τα έσοδα των ΔΕΚΟ ως...έξοδα! Και ιδού πώς:
Όπως εξηγήσαμε, οι ΔΕΚΟ οφείλουν να είναι ελλειμματικές λόγω των κοινωνικών παροχών που προσφέρουν. Τα ελλείμματά τους αυτά καλύπτονται με κρατικές επιδοτήσεις, οι οποίες -φυσικά- καταχωρίζονται στα έσοδά τους. Προσέξτε την σειρά: προσφέρω μια υπηρεσία φτηνά ή δωρεάν και η διαφορά καλύπτεται από τον κρατικό κορβανά.
Τί σκαρφίστηκε, λοιπόν, ο Παπακωνσταντίνου; Χαρακτήρισε αυτές τις επιδοτήσεις ως "επιδοτήσεις στην παραγωγή", καταγράφοντάς τες όχι ως αυξητικές των εσόδων αλλά ως μειωτικές τού κόστους. Βέβαια, ποσοτικά το αποτέλεσμα είναι ίδιο αλλά οι "επιδοτήσεις στην παραγωγή" δεν λαμβάνονται υπ' όψη κατά τον λογιστικό υπολογισμό τού κόστους εκμετάλλευσης! Έτσι, όλες οι ΔΕΚΟ έδειξαν φουσκωμένα λογιστικά ελλείμματα, καλύπτοντας το κριτήριο του 50%. Όπως είπαμε και χτες, όντως η λογιστική είναι τέχνη!
Μ' αυτά τα κόλπα αλλά και με άλλα (όπως π.χ. φουσκωμένες αποσβέσεις) οι ΔΕΚΟ φορτώθηκαν στην καμπούρα τής Γενικής Κυβέρνησης, εκτινάσσοντας το έλλειμμα σε ύψη που δικαιολογούσαν την παρέμβαση του ΔΝΤ.
Λεπτομέρεια με νόημα: Για να μεταφερθεί μια ΔΕΚΟ στην Γενική Κυβέρνηση πρέπει να υπάρχει μελέτη η οποία να πιστοποιεί ότι τα δεδομένα που επιβάλλουν την μεταφορά της ίσχυαν επί μια πενταετία τουλάχιστον και θα συνεχίσουν να ισχύουν για άλλα πέντε χρόνια τουλάχιστον, αν δεν γίνει η μεταφορά. Το 2010 δεν υπήρχαν τέτοιες μελέτες ούτε για δείγμα.
Α! Και κάτι τελευταίο! Το 2010 οι δυο Παπα-τζήδες μετέφεραν τα ελλείμματα των ΔΕΚΟ στην Γενική Κυβέρνηση, προκειμένου να βάλουν την χώρα υπό την επιτήρηση της τρόικας. Τα κατάφεραν. Το 2011, αφού το έγκλημα είχε συντελεστεί, αυτές οι ίδιες ΔΕΚΟ μεταφέρθηκαν δημοσιονομικά και πάλι στον ιδιωτικό τομέα. Τόσο απλά!
(*) ΧΠΧΓ: Διεθνής συντομογραφία τής φράσης "Χαζό Παιδί Χαρά Γεμάτο".
Υποθέτω πως όλοι θυμόμαστε την περίφημη απογραφή, στην οποία προέβη το 2004 ο αλήστου μνήμης Αλογοσκούφης, υπουργός οικονομικών στην πρώτη κυβέρνηση του Καραμανλή Β' του Μπουχέσα. Λες και ανακάλυψε τις λάσπες, ο φαιδρός υπουργός βάλθηκε να αποκαλύψει -και καλά!- τις λογιστικές λοβιτούρες με τις οποίες ο Σημίτης ο Νάνος κατάφερε -με την αγαστή συνεργασία τού αρχιτραπεζίτη Παπαδήμου- να βάλει την χώρα στην Ευρωζώνη. Ο κοντόμυαλος Αλογοσκούφης δεν μπορούσε να καταλάβει ότι, ξεμπροστιάζοντας τον Σημίτη, ουσιαστικά ξεμπρόστιαζε όλους τους ευρωσυνεταίρους μας, μιας και όλοι τα ίδια κόλπα είχαν κάνει.
Εκείνη η απογραφή, λοιπόν, εξακόντισε το έλλειμμα στα ύψη, ενώ μόλις δυο χρόνια νωρίτερα -υποτίθεται πως- το κρατάγαμε κάτω από το 3% του ΑΕΠ για να μπούμε στο ευρώ. Τσαντισμένοι με την μαλακία τής μπουχεσοκυβέρνησης, οι ευρωπαίοι απείλησαν την Ελλάδα με άμεση λήψή σκληρών μέτρων. Τότε ξύπνησε από τον λήθαργο (επί τέλους!) ο Αλογοσκούφης αλλά...τί να κάνει; Μήπως δεν είχε βγάλει μόνος του τα ματάκια του, ισχυριζόμενος ότι το έλλειμμά μας ήταν τόσο και όχι όσο έλεγε ο Σημίτης;
Στην απελπισία του, ο χαζοχαρούμενος κιθαρωδός-υπουργός έκανε την προχώ σκέψη: αφού είπα μόνος μου, σαν μαλάκας, πόσο είναι το έλλειμμα, δεν προσπαθώ να αβγατίσω το ΑΕΠ ώστε αυτό το έλλειμμα να παραμείνει αμετάβλητο ως ποσοστό; Και τότε γέλασε ολόκληρος ο πλανήτης, από Γη του Πυρός ίσαμε Γροιλανδία, μιας κι ο Αλογοσκούφης αποφάσισε να προσμετρήσει στο ΑΕΠ όλο το...μαύρο χρήμα: τα κόμιστρα των ταξί (τότε οι ταξιτζήδες δεν έκοβαν αποδείξεις), τα πουτανιάτικα των μπορντέλλων, τα βιζιτιάτικα των καλντεριμιτζούδων, τις μίζες των εφοριακών και των λοιπών δημοσίων υπαλλήλων, τον αέρα των καταστημάτων κλπ. Έτσι, μέσα σε μια νύχτα, το ΑΕΠ τής χώρας σχεδόν διπλασιάστηκε και το επόμενο πρωί οι έλληνες ξύπνησαν ζάμπλουτοι!
Τί δεν είχαν υπολογίσει ο Μπουχέσας και η παρέα του; Μα το εξής απλό: μόλις οι ευρωπαίοι είδαν πως η Ελλάδα πλούτισε τόσο, αποφάσισαν να της περικόψουν -η και να κόψουν τελείως- τις πάσης φύσεως επιχορηγήσεις (π.χ. το Γ' Κ.Π.Σ.)! Βλέπετε, η κατανομή των επιχορηγήσεων γίνεται με βάση το ΑΕΠ κάθε χώρας, οπότε με διπλάσιο ΑΕΠ δικαιούμασταν τα μισά λεφτά. Κάπου εκεί τελείωσε η ιστορία με την απογραφή, κατάπιαμε την γλώσσα μας, ψελλίσαμε κι ένα "συγγνώμη, ρε παιδιά, μια μαλακία είπαμε για να περνάει η ώρα" και επιστρέψαμε στον ίσιο δρόμο.
Μερικά χρόνια αργότερα, ήρθε η σειρά τού αξέχαστου Παπακωνσταντίνου, υπουργού οικονομικών στην κυβέρνηση του Παπανδρέου Γ' του Χαζού, να παίξει με τα ελλείμματα. Μέχρι τότε, εκείνος ο δόλιος ο προκάτοχός του, ο Παπαθανασίου, μαγείρευε τα νούμερα παλεύοντας να δείχνει ελλείμματα κάτω από 5%. Έλα, όμως, που το ΧΠΧΓ (*) είχε βάλει αμέτι-μουχαμέτι να προωθήσει στον τόπο μας την λαίλαπα του νεοφιλελευθερισμού και είχε ήδη συνεννοηθεί σχετικά με τον καμαριερογάμη τού ΔΝΤ, τον Στρως-Καν! Βέβαια, με έλλειμμα 5% δεν φωνάζεις το ΔΝΤ όσο διεστραμμένος κι αν είσαι. Αλλά για δυο Παπα-τζήδες που συνεργάζονται, δεν υπάρχει άλυτο πρόβλημα. Και ιδού:
Θυμηθείτε την διάκριση του δημόσιου τομέα, όπως την παρουσιάσαμε στο πρώτο σημείωμα αυτής της σειράς: Γενική Κυβέρνηση και Δημόσιοι Οργανισμοί. Όταν αναφερόμαστε σε πλεονάσματα και ελλείμματα, μιλάμε για το ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης, αφήνοντας έξω τις ΔΕΚΟ. Ο λόγος είναι προφανής: μια δημόσια επιχείρηση κοινής ωφελείας δεν είναι κερδοσκοπική αλλά σκοπεύει στην εξυπηρέτηση των πολιτών, ιδίως δε εκείνων που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη βοήθειας. Για παράδειγμα: το ότι σήμερα έχει ηλεκτρικό ρεύμα ακόμη και το πλέον απομακρυσμένο χωριό τής ελληνικής επικράτειας, οφείλεται στο ότι η ΔΕΗ ήταν ΔΕΚΟ. Ποιός ιδιώτης θα ξόδευε εκατομμύρια για να φτάσει ο ηλεκτρισμός σε κάτι απίθανους οικισμούς με πέντε σπίτια σε μια βουνοκορφή ή σε ένα ξερονήσι; Λογικά, λοιπόν, οι Δημόσιοι Οργανισμοί όχι μόνο είναι ελλειμματικοί αλλά οφείλουν να είναι τέτοιοι, διότι μόνον έτσι δικαιολογείται ο σκοπός τής "κοινής ωφελείας" που έχουν.
Εδώ είναι που έπιασαν δουλειά οι δυο Παπα-τζήδες τής ιστορίας μας. Προκειμένου να μπλέξουν την χώρα στα δίχτυα τού ΔΝΤ, έπρεπε να δείξουν αυξημένα ελλείμματα. Κι αφού το κόλπο τής απογραφής το είχε κάψει ο Αλογοσκούφης, τι πιο απλό από το να συνυπολογίσουν τα ελλείμματα των ΔΕΚΟ στο έλλειμμα της Γενικής Κυβέρνησης! Έτσι, λοιπόν, με απόφαση Παπακωνσταντίνου, στις αρχές τού 2010 οι ΔΕΚΟ μεταφέρθηκαν στον στενό δημόσιο τομέα.
Βέβαια, κάτι τέτοιο δεν είναι απλό. Εφ' όσον δημοσιονομικά οι ΔΕΚΟ θεωρούνται ιδιωτικός τομέας, η μεταφορά τους στο δημόσιο πρέπει να γίνεται υπό τα αυστηρά κριτήρια που ορίζουν οι κανονισμοί τής Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το βασικώτερο απ' αυτά είναι το κριτήριο του 50%, σύμφωνα με το οποίο μια ΔΕΚΟ μεταφέρεται στον δημόσιο τομέα όταν τα έσοδά της δεν ξεπερνούν το 50% των εξόδων της. Έλα, όμως, που ελάχιστες ΔΕΚΟ (και, μάλιστα, αμελητέες οικονομικά) πληρούσαν αυτό το κριτήριο! Αλλά είπαμε: ουδέν πρόβλημα άλυτο για δυο Παπα-τζήδες... Το κόλπο που σκαρφίστηκαν ήταν απλό: θα βάφτιζαν τα έσοδα των ΔΕΚΟ ως...έξοδα! Και ιδού πώς:
Όπως εξηγήσαμε, οι ΔΕΚΟ οφείλουν να είναι ελλειμματικές λόγω των κοινωνικών παροχών που προσφέρουν. Τα ελλείμματά τους αυτά καλύπτονται με κρατικές επιδοτήσεις, οι οποίες -φυσικά- καταχωρίζονται στα έσοδά τους. Προσέξτε την σειρά: προσφέρω μια υπηρεσία φτηνά ή δωρεάν και η διαφορά καλύπτεται από τον κρατικό κορβανά.
Τί σκαρφίστηκε, λοιπόν, ο Παπακωνσταντίνου; Χαρακτήρισε αυτές τις επιδοτήσεις ως "επιδοτήσεις στην παραγωγή", καταγράφοντάς τες όχι ως αυξητικές των εσόδων αλλά ως μειωτικές τού κόστους. Βέβαια, ποσοτικά το αποτέλεσμα είναι ίδιο αλλά οι "επιδοτήσεις στην παραγωγή" δεν λαμβάνονται υπ' όψη κατά τον λογιστικό υπολογισμό τού κόστους εκμετάλλευσης! Έτσι, όλες οι ΔΕΚΟ έδειξαν φουσκωμένα λογιστικά ελλείμματα, καλύπτοντας το κριτήριο του 50%. Όπως είπαμε και χτες, όντως η λογιστική είναι τέχνη!
Μ' αυτά τα κόλπα αλλά και με άλλα (όπως π.χ. φουσκωμένες αποσβέσεις) οι ΔΕΚΟ φορτώθηκαν στην καμπούρα τής Γενικής Κυβέρνησης, εκτινάσσοντας το έλλειμμα σε ύψη που δικαιολογούσαν την παρέμβαση του ΔΝΤ.
Λεπτομέρεια με νόημα: Για να μεταφερθεί μια ΔΕΚΟ στην Γενική Κυβέρνηση πρέπει να υπάρχει μελέτη η οποία να πιστοποιεί ότι τα δεδομένα που επιβάλλουν την μεταφορά της ίσχυαν επί μια πενταετία τουλάχιστον και θα συνεχίσουν να ισχύουν για άλλα πέντε χρόνια τουλάχιστον, αν δεν γίνει η μεταφορά. Το 2010 δεν υπήρχαν τέτοιες μελέτες ούτε για δείγμα.
Α! Και κάτι τελευταίο! Το 2010 οι δυο Παπα-τζήδες μετέφεραν τα ελλείμματα των ΔΕΚΟ στην Γενική Κυβέρνηση, προκειμένου να βάλουν την χώρα υπό την επιτήρηση της τρόικας. Τα κατάφεραν. Το 2011, αφού το έγκλημα είχε συντελεστεί, αυτές οι ίδιες ΔΕΚΟ μεταφέρθηκαν δημοσιονομικά και πάλι στον ιδιωτικό τομέα. Τόσο απλά!
(*) ΧΠΧΓ: Διεθνής συντομογραφία τής φράσης "Χαζό Παιδί Χαρά Γεμάτο".
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου