Υπάρχει ευρωπαϊκή ανάκαμψη; & Τι αλχημείες γίνονται γαι το ελληνικό χρέος

Σταύρος Μαυρουδέας

 Στην τρέχουσα επικαιρότητα υπάρχουν δύο ενδιαφέρουσες ειδήσεις.

Η πρώτη είδηση είναι άρθρο γνώμης του W.Munchaou στους FT που αμφισβητεί τα περί ευρωπαϊκής ανάκαμψης. Το άρθρο έχει ενδιαφέρον γιατί, έστω και από την παραμορφωτική οπτική των ορθόδοξων Οικονομικών, αμφισβητεί το παραμύθι περί τέλους της κρίσης. Συνοπτικά, υποστηρίζει ορθά ότι δύο τρίμηνα θετικών ρυθμών ανάπτυξης δεν επαρκούν για να θεωρηθεί ότι υπάρχει ανάκαμψη αλλά απαιτείται μία πολύ πιο μακροχρόνια αφενός και πιο ισχυρή (από ισχούν ρυθμούς ανάπτυξης μικρότερους του 1%) για να τεκμηριωθεί μία βιώσιμη διαδικασία ανάκαμψης. Μάλιστα, προβάλλει ορθά (λίγο χαμένο μέσα στο κείμενο) και ένα βασικό εμπειρικό επιχείρημα που μόνο η Μαρξιστική Πολιτική Οικονομία θέτει: για να ξεπεραστεί η κρίση πρέπει οι ρυθμοί και τα επίπεδα συσσώρευσης να αρχίζουν να προσεγγίζουν τα επίπεδα που είχαν πριν το ξέσπασμα της κρίση. Βέβαια, από εκεί περά η ανάλυση του στέκεται μόνο στο χρηματοπιστωτικό σύστημα (τυπική ορθόδοξη μυωπική θεώρηση) και υποστηρίζει – σωστά κατ’ αρχήν αλλά μυωπικά γιατί δεν βλέπει τίποτα άλλο – ότι η κρίση δεν ξεπερνιέται αν το χρηματοπιστωτικό σύστημα δεν αρχίσει να δίνει ρευστότητα στην οικονομία (δηλαδή σε Μαρξιστικούς όρους να απο-συσσωρευθεί). Κάτι που δεν βλέπει να γίνεται.

Η δεύτερη είδηση είναι σχόλιο του Γ.Αγγέλη στο capital.gr όπου παρουσιάζει μία σειρά ενδιαφέρουσες πληροφορίες για το με ποιές αλχημείες προσπαθούν η ελληνική αστική τάξη και οι ευρωπαϊκοί ηγεμονικοί καπιταλισμοί να αντιμετωπίσουν τη συστηματική αποτυχία της Μνημονιακής στρατηγικής. Το κυριότερο σημείο είναι ότι ετοιμάζεται νέα αναδιάρθρωση του χρέους καθώς ο στόχος του 120% του ΑΕΠ το 2020 δεν πρόκειται να επιτευχθεί και επίσης γιατί – αντίθετα με το κυβερνητικό κουτόχορτο περί success story – το δημοσιονομικό κι το χρηματοδοτικό κενό του Μνημονιακού προγράμματος αυξάνει συνεχώς (ξαφνικά ανακαλύφθηκε η τρύπα των ασφαλιστικών ταμείων) ενώ το πολυδιαφημισμένο πρωτογενές πλεόνασμα από τα Στουρνάρεια και Σταϊκούρεια ύψη του 1.5 δις έπεσε στα 400 εκ για να καταλήξει στα αμελητέα 100 εκ. Η αναδιάρθρωση αυτή προσπαθιέται να γίνει συγκεκαλυμμένα με λογιστικές και άλλες αλχημείες με στόχο την επιμήκυνση του χρέους και τον περίπου μηδενισμό των επιτοκίων του (άλλη μία απόδειξη ότι δεν αναμένεται σοβαρή ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας καθώς εμπειρικά γνωρίζουμε ότι για να είναι βιώσιμο ένα χρέος πρέπει τα επιτόκια του να κυμαίνοντι γύρω από το ρυθμό ανάπτυξης). Νομίζω ότι το πιο ενδιαφέρον συμπέρασμα είναι ότι τα συστημικά κέντρα αφήνουν στην άκρη το στόχο του 120% και επιδιώκουν μία άμεση, ελεγχόμενη (με πιέσεις από την ΕΚΤ κλπ.) αν και περιορισμένη έξοδο της Ελλάδας στις διεθνείς χρηματαγορές. Αυτό θα πανηγυρισθεί από τα συστημικά κέντρα και θα πωληθεί ως κουτόχορτο για εκλογική εξαργύρωση. Όμως στην ουσία πρόκειται για στρουθοκαμηλισμό. Το πρόβλημα της καπιταλιστική κρίσης υπερσυσσώρευσης και της βιωσιμότητας του χρέους δεν λύνεται. Οι ευρωπαίοι ηγεμόνες ελπίζουν να γλυτώσουν λίγα λεφτά από την επιχείρηση σωτηρίας του ιμπεριαλιστικού τους οικοδομήματος αλλά δεν τολμούν να προβούν σε αποφασιστικές λύσεις που έχουν κόστος γι’ αυτούς. Απλά άλλη μία φορά προσπαθούν να κερδίσουν χρόνο.

Η Μνημονιακή Στρατηγική των εγχώριων και ευρωπαϊκών συστημικών κέντρων εχει σοβαρότατα προβλήματα. Γι’ αυτό αποτυγχάνει συστηματικά και χρειάζεται να την μπαλώνουν με σπάγγους και προσευχές. Σχεδόν σε όλες τις προβλέψεις της έχει πέσει έξω εκτός από μία – και την βασικότερη: ότι από την Αριστερά με τα απίθανα χάλια της (συμβιβασμοί με το σύστημα, υποταγή στις συστημικές κόκκινες ζώνες, αρτηριοσκλήρυνση κλπ.) δεν πρόκειται να κινδυνεύσει. Αυτό αφήνει στο σύστημα το περιθώριο να διορθώνει τα λάθη του και να αποφεύγει μοιρίες γι’ αυτό εξελίξεις. Αυτό που χρειάζεται ο τόπος είναι μία εσωτερική επανάσταση μέσα στην Αριστερά που θα της ξαναδώσει τον ριζοσπαστικό και επαναστατικό χαρακτήρα της και θα οδηγήσει σε νικηφόρα διέξοδο τους λαϊκούς αγώνες.

—————————————————————

Μην …παραμυθιάζεστε για ανάκαμψη στην ευρωζώνη

του Wolfgang Münchau

http://www.euro2day.gr/ftcom_gr/article-ft-gr/1139889/mhn-paramythiazeste-gia-anakampsh-sthn-evrozonh.html

Οι πολιτικοί ανάγουν τα δύο θετικά 3μηνα ΑΕΠ σε απόδειξη ανάπτυξης. Τα πιστωτικά δεδομένα, όμως, βεβαιώνουν ότι η οικονομία θα συνεχίσει να σέρνεται. Κι αυτό θα συνεχίζεται όσο οι τράπεζες δεν προμηθεύουν επαρκή κεφάλαια για να επεκταθεί.

 

Οι πολιτικοί ηγέτες της Ευρώπης έχουν αναγάγει την πρώτη ανάκαμψη στους ευρωπαϊκούς οικονομικές δείκτες σε απόδειξη ότι οι πολιτικές τους αποδίδουν. Καλά, πώς το σκέφτονται;

Το ΑΕΠ της ευρωζώνης διευρύνθηκε 0,3% στο β΄ τρίμηνο του έτους. Πιθανόν να αυξήθηκε ξανά στο γ΄ τρίμηνο. Οπότε, αν καθορίζετε τη λήξη μιας ύφεσης ως δύο συνεχόμενα τρίμηνα θετικής ανάπτυξης, ίσως μπαίνετε στον πειρασμό να κάνετε την πρόβλεψη ότι η ύφεση θα τερματιστεί ακριβώς τα μεσάνυχτα της Δευτέρας, με τη λήξη του τριμήνου. Αν το κάνετε, είτε είστε ανόητος, είτε έχετε μια συγκεκριμένη ατζέντα να πουλήσετε – ή και τα δύο.

Ύφεση είναι η μεγάλη διολίσθηση της οικονομικής δραστηριότητας. Το επίκεντρο σε δύο συνεχόμενα τρίμηνα του ΑΕΠ μπορεί να εξυπηρετήσει στην καλύτερη περίπτωση ως ένδειξη για τους πρόχειρους υπολογισμούς ενός ομαλού οικονομικού κύκλου. Αλλά εδώ δεν υπάρχει καν ομαλός οικονομικός κύκλος. Δείτε απλώς τα τεράστια μεγέθη που παίζονται. Αν συγκρίνουμε το πρώτο εξάμηνο του 2007 με το πρώτο εξάμηνο του 2013, το πραγματικό ΑΕΠ συρρικνώθηκε αθροιστικά 1,3% στην ευρωζώνη, 5,3% στην Ισπανία και 8,4% στην Ιταλία.

Την ίδια περίοδο οι επενδύσεις μειώθηκαν αθροιστικά 19% στην ευρωζώνη – 38% στην Ισπανία και 27% στην Ιταλία. Ανάμεσα στο α΄ τρίμηνο του 2007 και στο α΄φετινό τρίμηνο, η απασχόληση μειώθηκε 17% στην Ισπανία και 2% στην Ιταλία. Εγώ δεν θα μίλαγα για λήξη της ύφεσης, αν δεν έβλεπα σταθερή βελτίωση στην ανάπτυξη και στην απασχόληση. Αν έληξε η ύφεση, θα έπρεπε να έχουμε επιστρέψει στους μέσους όρους που επικρατούσαν πριν από αυτήν.

Το μεγαλύτερο βαρίδι στην ανάπτυξη της ευρωζώνης αυτήν τη στιγμή είναι η Ιταλία. Ο κυβερνητικός συνασπισμός του πρωθυπουργού Enrico Letta ουσιαστικά κατέρρευσε το Σαββατοκύριακο καθώς ο Silvio Berlusconi απέσυρε τους υπουργούς του. Η πρόσφατη πολιτική αναταραχή θα επιμηκύνει την ύφεση, καθώς η αβεβαιότητα θα κρατήσει πίσω τις επενδύσεις.

Μια νέα κυβέρνηση δεν μπορεί να φέρει τη λύση. Η Ιταλία είναι κολλημένη σε έναν συνδυασμό από αφόρητα υψηλά επίπεδα δημοσίου χρέους και καθόλου ανάπτυξη στην παραγωγικότητα. Έχει στην ουσία δύο επιλογές για να προσαρμοστεί: να γίνει σαν τη Γερμανία ή να αφήσει την ευρωζώνη.

Δεν μπορεί να κάνει το πρώτο και δεν θέλει να κάνει το δεύτερο. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς των οικονομολόγων Francesco Giavazzi και Alberto Alesina σε πρόσφατο άρθρο τους στην Corriere della Sera, θα κοστίσει περίπου 50 δισ. ευρώ για να μειωθεί η φορολογική σφήνα (η απόκλιση ανάμεσα στο εργατικό κόστος και στα καθαρά κέρδη) στα γερμανικά επίπεδα. Δεν υπάρχει ούτε καν αρκετή πολιτική πλειοψηφία στη χώρα για τόσο δραστικά μέτρα. Η κεντροδεξιά βάζει προτεραιότητα σε φορολογικές περικοπές στην κατανάλωση και στα ακίνητα, ενώ το Δημοκρατικό Κόμμα του Εκ. Letta θέτει βέτο σε περικοπές των δαπανών.

Η Ιταλία δεν αντιμετωπίζει άμεση απειλή όσο μένουν τα μακροπρόθεσμα επιτόκιά της χαμηλά. Θα καταφέρει να τα βγάλει πέρα σερνόμενη για ένα διάστημα, μέχρι να την υποχρεώσει κάποιο πολιτικό ή οικονομικό σοκ να λάβει μια απόφαση προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση.

Εν τω μεταξύ, το μεγαλύτερο εμπόδιο για το ξεκίνημα της ευρωπαϊκής ανάπτυξης δεν είναι η δημοσιονομική πολιτική -που είναι σε γενικές γραμμές ουδέτερη σήμερα σε όλη τη νομισματική ένωση-, αλλά η συνεχής αποτυχία στην εξυγίανση των τραπεζών.

Ο ρυθμός ανάπτυξης των δανείων στον μη τραπεζικό κλάδο έγινε αρνητικός το 2009, έδειξε κάποιες διακοπτόμενες βελτιώσεις, αλλά και πάλι επιδεινώθηκε πέρσι. Τα πράγματα δεν έχουν βελτιωθεί έκτοτε: Τον φετινό Αύγουστο τα δάνεια προς τον ιδιωτικό τομέα ήταν 2% χαμηλότερα σε σχέση με πέρσι. Ο δείκτης κυκλοφορίας χρήματος Μ3 αυξήθηκε με ετήσιο ρυθμό μόλις 2,3% τον Ιούνιο – Αύγουστο.

Αυτό που μας λένε τα χρηματοπιστωτικά και τραπεζικά δεδομένα είναι ότι η οικονομία θα παραπαίει στα όρια της μηδενικής ή της χαμηλής ανάπτυξης στο άνεσο μέλλον, γιατί ο τραπεζικός τομέας δεν προμηθεύει την οικονομία με επαρκή κεφάλαια ώστε να επεκταθεί.

Η τραπεζική ένωση θα μπορούσε να βοηθήσει, μόνο όμως αν κατάφερνε να διαλύσει τη σχέση ανάμεσα στις τράπεζες και το κράτος και να καθαρίσει τους ισολογισμούς. Όμως τίποτα από τα δύο δεν θα γίνει. Πιστεύω ότι ο Mario Draghi, διοικητής της ΕΚΤ, είναι στα σοβαρά αποφασισμένος να διεξαγάγει μια καθαρή και τίμια επιθεώρηση ποιότητας ενεργητικών, που θα αρχίσει τον επόμενο μήνα. Οπωσδήποτε δεν θέλει να επαναλάβει τα λάθη της European Banking Authority, που έχασε την αξιοπιστία της διεξάγοντας γελοία stress tests.

Τι μπορούμε όμως να κάνουμε αν οι κυβερνήσεις δεν καταφέρουν να συμφωνήσουν για ένα δημοσιονομικό χειρόφρενο σε αυτές τις εξετάσεις; Δεν θα ήταν ανευθυνότητα η παραδοχή ότι οι τράπεζες χρειάζονται πολλές εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ σε φρέσκα κεφάλαια, όταν αυτά τα λεφτά απλά δεν υπάρχουν; Όμως αν δεν καθαρίσει ο τραπεζικός τομέας, προβλέπω να μην αλλάζει καθόλου η τάση στους δείκτες χρηματοπιστωτικού και τραπεζικού δανεισμού – και αυτό θα αναβάλει περαιτέρω την ανάκαμψη.

Η πιο θετική είδηση που είχαμε στην ευρωζώνη ήταν η ανάπτυξη στις ισπανικές εξαγωγές, που έχουν αυξηθεί 11% σε πραγματικά μεγέθη από το α΄ εξάμηνο του 2008 στο φετινό α΄ εξάμηνο. Η βελτίωση στην ανταγωνιστικότητα των ισπανικών εξαγωγών είναι ουσιώδης, αλλά οφείλεται περισσότερο στις περικοπές θέσεων εργασίας, παρά στους μισθούς. Δεν μου είναι σαφές κατά πόσον μια στρατηγική εξαγωγικής ανάπτυξης του είδους που προωθεί η Γερμανία θα ήταν βιώσιμη και σταθερή για την Ισπανία.

Η πολιτική και η οικονομική έκρηξη της Ιταλίας, η πιστωτική αποστράγγιση και η πρόσφατη λιτότητα συνιστούν τους βασικούς συντελεστές που βαραίνουν την ευρωζώνη σήμερα. Η ύφεση που ξεκίνησε το 2008 συνεχίζεται, αν ξεπεράσουμε την ανόητη εμμονή με τα δύο συνεχόμενα τρίμηνα. Και δεν πρόκειται να λήξει σύντομα.

—————————————————

Έτσι θα γίνει βιώσιμο το ελληνικό χρέος

http://www.capital.gr/NewsTheme.asp?id=1879953

Του Γιάννη Αγγέλη

Το κλείσιμο του χρόνου θα βρει το ελληνικό δημόσιο χρέος στην απαρχή ενός νέου κύκλου αναδιάρθρωσης, με χαρακτηριστικά που διαφέρουν σχεδόν ολοκληρωτικά από την περιβόητη ιδέα του «κουρέματος».

Αν και ακόμη δεν έχει ανοίξει τα χαρτιά του το ΔΝΤ, που ήταν ο βασικός υπερασπιστής της γραμμής για ένα νέο «κούρεμα» του δημόσιου χρέους, εντούτοις η εικόνα για τον τελικό σχεδιασμό έχει αρχίσει να διαμορφώνεται. Τα δυο από τα τρία μέλη της τρόικας, η Κομισιόν και η ΕΚΤ, προωθούν τη μακροχρόνια ανακύκλωση του χρέους με στόχο τη βιωσιμότητα της εξυπηρέτησής του και όχι του όγκου ως προς το ΑΕΠ.

Η λύση του «κουρέματος», πέραν των δηλώσεων της κυρίας Μέρκελ, εξαρχής αποκλείεται, καθώς δεν υφίσταται το ενδεχόμενο να αποδεχθεί η Ευρωζώνη την απειλή αυτόματης υποβάθμισης του μοναδικού διαθέσιμου εργαλείου αντιμετώπισης της κρίσης, του EFSF/ESM, λόγω των άμεσων συνεπειών ενός «κουρέματος» των δανείων του προς την Ελλάδα.

Με αυτό ως δεδομένο, η ελληνική πλευρά έχει –σε γνώση της ΕΚΤ, της Κομισιόν και του EFSF– αρχίσει τον σχεδιασμό του «οδικού άξονα» που οδηγεί στον νέο κύκλο αναδιάρθρωσης του χρέους.

Το «έργο», για το οποίο ενημερώνεται η τρόικα, έχουν αναλάβει οι καθ΄ ύλην αρμόδιοι, ΟΔΔΗΧ και Τράπεζα της Ελλάδος.

Ο σχεδιασμός αυτός έχει ως άξονά του την κατάτμηση του χρέους, που, σε ποσοστό 90%, βρίσκεται στα χέρια είτε των κρατών της Ευρωζώνης, είτε του EFSF, είτε των κεντρικών τραπεζών της Ευρωζώνης. Δηλαδή είναι εκτός αγοράς.

Μόνο ένα ποσό της τάξης των 30 δισ. ευρώ περίπου βρίσκεται ελεύθερο στις αγορές ομολόγων, στα χέρια κυρίως τραπεζών και επενδυτικών funds.

Στόχος του νέου κύκλου αναδιάρθρωσης είναι:

- Η κατάτμηση του χρέους ανά είδος δανειστή και η ανακύκλωσή του σε πολύ μεγάλες διάρκειες με ακόμα χαμηλότερο επιτόκιο και μια «διακριτική» περίοδο χάριτος μέχρι το 2020-2022.

- Το δάνειο του πρώτου Μνημονίου (2010), που αγγίζει τα 60 δισ. ευρώ περίπου και είναι απευθείας από τις χώρες-μέλη της Ευρωζώνης, σχεδιάζεται να ανακυκλωθεί σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα με σχεδόν μηδενικά επιτόκια και τουλάχιστον δεκαετή περίοδο χάριτος, η οποία ενδέχεται να γίνει στο μέλλον ακόμα πιο «ελαστική».

- Το δάνειο του δεύτερου Μνημονίου, που προέρχεται από το EFSF, θα ανακυκλωθεί επίσης σε μακρές διάρκειες και με χαμηλό επιτόκιο, αλλά με λήξεις που θα προηγούνται εκείνων του πρώτου δανείου.

- Τα δάνεια που έχουν στα χέρια τους οι κεντρικές τράπεζες, τα περιβόητα ANFAs, παρά τις σχετικές δυσκολίες που έχουν ανακύψει από ορισμένες κεντρικές τράπεζες, έχει επίσης βρεθεί η θεσμική διαδικασία ανακύκλωσής τους για την περίοδο μετά το 2020. Για τα ομόλογα που είχε αγοράσει η ΕΚΤ την άνοιξη του 2010, τα SMPs, η «λύση» δεν έχει ακόμη βρεθεί, αλλά δεν είναι εκεί που θα κριθεί το σχήμα της αναδιάρθρωσης.

- Στη δεκαετία της περιόδου χάριτος που μεσολαβεί μέχρι τη σταδιακή επανενεργοποίηση των αποπληρωμών τοκοχρεολυσίων οι δαπάνες εξυπηρέτησης του χρέους «πέφτουν» περίπου στο 60% των δαπανών που πληρώνει το ελληνικό Δημόσιο σήμερα.

- Στο διάστημα αυτό, οι μόνες μεγάλες πληρωμές αφορούν το ΔΝΤ και είναι περί τα 7,5 δισ. ευρώ το 2014 και 8,5 δισ. ευρώ το 2015. Οι απαιτήσεις αυτές, όμως, το 2014 εξισορροπούνται από εισροές (δόσεις του δανείου) του ΔΝΤ.

Αλλά και σε επίπεδο «κεφαλαίου» του δανείου έχει προβλεφθεί ένα έμμεσο μικρό «κούρεμα» μέσα από τα 50 δισ. ευρώ του ποσού που έχει δεσμευθεί για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Το ποσό αυτό δεν θα ξεπερνά τα 12-13 δισ. ευρώ.

Η προέλευσή του είναι απόρροια της «αλγεβρικής» διαχείρισης των 50 δισ. ευρώ. Όπως είναι γνωστό, από τα 50 δισ. ευρώ, τα 24 απορροφήθηκαν στην αγορά μετοχών των τραπεζών από το ΤΧΣ. Περί τα 15 δισ. ευρώ καταναλώθηκαν στα κομμάτια των τραπεζών που έχουν δρομολογηθεί προς εκκαθάριση.

Από τα 24 δισ. ευρώ, έχει ανεπισήμως εκτιμηθεί ότι θα επιστραφούν με τη διαδικασία της επαναπώλησης των μετοχών 15 δισ. ευρώ στο ΤΧΣ. Με τις τρέχουσες αξίες, το ποσό αυτό δεν ξεπερνά τα 12-13 δισ. ευρώ. Αυτό είναι το ποσό που, όπως εκτιμάται, με την επιστροφή του θα διαγραφεί ισόποσο χρέος…

Και οι ιδιώτες

Ο σχεδιασμός δεν σταματά, όμως, εκεί. Φαίνεται να αγγίζει και τα 30 περίπου δισ. ευρώ που παραμένουν «ελεύθερα» στην αγορά ομολόγων και τα οποία λήγουν σε μικρά σχετικά ποσά. Στο επίπεδο αυτό, οι πληροφορίες είναι περιορισμένες τόσο από την πλευρά του ΟΔΔΗΧ όσο και από την πλευρά της ΤτΕ.

Τραπεζικοί παράγοντες, όμως, που φαίνεται να έχουν σχετική γνώση των διαδικασιών έλεγαν ότι είναι πολύ πιθανό να επιχειρηθεί μια μορφή αναδιάρθρωσης και αυτού του τμήματος, με στόχο τη δημιουργία μιας –έστω και τόσο μικρής– αγοράς με επαρκή ρευστότητα και με όρους που θα διευκολύνουν την προσέλκυση επενδυτών. Και θα δημιουργεί την… ψευδαίσθηση της επανεμφάνισης της Ελλάδας στις διεθνείς αγορές πολύ νωρίτερα από όσο προβλέπεται από τους διεθνείς αναλυτές.

Καλά ενημερωμένες πηγές αναφέρουν ότι το «μικρό» αυτό στοίχημα θα κριθεί στη διάρκεια της επικείμενης νέας επίσκεψης Σαμαρά στις ΗΠΑ, στη διάρκεια της οποίας πρόκειται να γίνει μια πρώτη παρουσίαση αυτής της προοπτικής σε κλειστό κύκλο επενδυτικών funds.