Γιώργος Μαργαρίτης «Ενα σχολικό βιβλίο που διαστρευλώνει τη σύγχρονη Ιστορία»

 

 11/02/2013 

 http://www.efsyn.gr

Του Δημήτρη Αγγελίδη

Εξωραϊσμός της ανόδου του Χίτλερ στην εξουσία, εφαρμογή της θεωρίας των δύο άκρων, σχεδόν αποσιώπηση του ρόλου του δωσιλογισμού στην Κατοχή, υποβάθμιση της σημασίας της Εθνικής Αντίστασης, αποϊδεολογικοποίηση του Β” Παγκοσμίου Πολέμου και του Εμφυλίου. Ο καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας του ΑΠΘ, Γιώργος Μαργαρίτης, βάζει στο μικροσκόπιο το βιβλίο Ιστορίας Γ” Λυκείου (Ιστορία του Νεότερου και του Σύγχρονου Κόσμου-από το 1815 έως σήμερα, συγγραφείς: Ι. Κολιόπουλος, Κ. Σβολόπουλος, Ευ. Χατζηβασιλείου, Θ. Νημάς, Χ. Σχολινάκη-Χελιώτη). Το βιβλίο, μέσα στα έξι χρόνια από την έκδοσή του, έχει κατηγορηθεί για πολλά. Ομως σήμερα που η ακροδεξιά ορίζει την κυβερνητική ατζέντα και ένα νεοναζιστικό κόμμα κάθεται στα κοινοβουλευτικά έδρανα, η συγκεκριμένη κριτική είναι επίκαιρη όσο ποτέ.

 Πώς θα περιγράφατε το βιβλίο με δυο λόγια;

Απολογητικό της Δεξιάς – μιας Δεξιάς για την οποία η λέξη «πατριωτισμός» έχει πολύ χαμηλή τιμή, μην πω για τις λέξεις «λαός» και «εκμετάλλευση του λαού». Είναι ένα βιβλίο που έχουν επιμεληθεί και γράψει, με ανάθεση, εν ενεργεία ή πρώην στελέχη του Ινστιτούτου και του Ιδρύματος «Κωνσταντίνος Καραμανλής», ιδρύματα που χρηματοδοτούνται από τη Βουλή ως ιδρύματα της Νέας Δημοκρατίας. Πρόκειται για μια προσπάθεια της κεντροδεξιάς ν’αποκτήσει ιδεολογικό περίβλημα. Οταν η Δεξιά έχει δώσει τα τελευταία 60 χρόνια της ιστορίας της χώρας δωσιλογισμό, καθεστώτα έκτακτης ανάγκης, εμφυλίους, χούντες, στρατόπεδα συγκέντρωσης, δεν είσαι περήφανος να δηλώνεις δεξιός – δηλώνεις κεντροδεξιός και απαλλάσσεσαι. Στην προσπάθεια λοιπόν της κεντροδεξιάς ν’αποκτήσει ιδεολογικό περίβλημα, βρέθηκε ένα βιβλίο τόσο ουδέτερο, τόσο ερμαφρόδιτο κατά κάποιο τρόπο, ώστε να αμβλύνει ορισμένα πράγματα και να οδηγήσει στη λήθη άλλα.

Θα μας δώσετε ένα παράδειγμα;

Να σας πως κάτι πολύ απλό. Στο κείμενο του βιβλίου δεν υπάρχει κουβέντα για το πώς συγκροτήθηκε ο Αξονας. Γιατί; Διότι φυσικά ο Αξονας συγκροτήθηκε στη βάση του κειμένου αντι-Κομιντέρν, ήταν δηλαδή μια σταυροφορία ενάντια στους κομμουνιστές. Ενώ όμως δεν υπάρχει λέξη γι’αυτά στο κείμενο, υπάρχει δίπλα στο κείμενο, και το θεωρώ πολύ βρόμικο αυτό, ένα απόσπασμα, τάχα μου πηγή, του τι φαντάζεται ο Μουσολίνι ότι είναι ο Αξονας: η συνεργασία των ευρωπαϊκών λαών που βασίζεται στη «θέληση για συνεργασία και ειρήνη». Ενα παράθεμα, έτσι, χωρίς σχόλια! Και μετά λέμε για τη Χρυσή Αυγή! Ε, όχι! Η Δεξιά την έφτιαξε τη Χρυσή Αυγή, μεθοδικά, χρόνια τώρα. Δείτε και το άλλο. Ούτε κι εγώ θυμάμαι πόσες φορές επαναλαμβάνεται ότι ο καλύτερος φίλος του Χίτλερ είναι ο Στάλιν – λες κι αυτό είναι το κεντρικό σημείο του Β” Παγκοσμίου Πολέμου. Φυσικά για τους λόγους αυτής της «φιλίας» και για το τι έγινε στο τέλος, κουβέντα! Η θεωρία των δύο άκρων, πλήρης.

Η Αντίσταση καταλαμβάνει στο βιβλίο δύο σελίδες και το κείμενο είναι μικρό. Θα μπορούσε να συνοψιστεί στη φράση: «Πουθενά στην Ευρώπη η αντιστασιακή κίνηση δεν υπήρξε, αναλογικά με τον πληθυσμό της χώρας, τόσο καθολική και ο αριθμός των συνεργατών του κατακτητή τόσο περιορισμένος!» Πώς το σχολιάζετε;

Το ΕΑΜ και γενικά η Αντίσταση είναι το μεγαλύτερο ιστορικό γεγονός στην Ελλάδα του 20ού αιώνα. Ε, δεν είναι δυνατόν να μιλάμε για «αντιστασιακή κίνηση» γενικώς και αορίστως. Ενάντια σε ποιον ήταν η αντιστασιακή κίνηση; Ποιοι ήταν οι συνεργάτες του κατακτητή; Για το ότι υπήρχαν και κυβερνήσεις Κουίσλινγκ, Τάγματα Ασφαλείας, ένας Έβερτ -αν δεν απατώμαι πατέρας του Μιλτιάδη- αρχηγός της αστυνομίας, η οποία συνήθιζε να πυροβολεί τις διαδηλώσεις του ΕΑΜ, ότι υπήρχε ένας Ιωάννης Ράλλης, πρωθυπουργός της Κατοχής, πατέρας του πρωθυπουργού της Ν.Δ., του Γεωργίου Ράλλη, γι’ αυτά κουβέντα. Γενικώς υπήρχε αντιστασιακή κίνηση ενάντια σ’ έναν κατακτητή, οι αθλιότητες του οποίου παρουσιάζονται μάλιστα ως αντίποινα στη δράση της Αντίστασης. Πρόκειται για ένα βαθύ πνεύμα αντιπάθειας για τα έργα του ελληνικού λαού, ακόμη κι αν αυτά είναι πατριωτικά, αντιστασιακά και, ιδίως, αν έχουν κοινωνικό περιεχόμενο.

Θα μπορούσε να ισχυριστεί κανείς ότι δεν έχει νόημα να αναπαράγει ένα σχολικό βιβλίο τον διχασμό εκείνης της εποχής και ότι, αντιθέτως, καλό θα ήταν να συμβάλει το σχολείο στην εθνική συμφιλίωση. Τι θα απαντούσατε;

Κοιτάξτε να δείτε, οπωσδήποτε ένα σχολικό βιβλίο δεν πρέπει να οξύνει πάθη και να οδηγεί σε φανατισμούς. Σίγουρα όμως πρέπει να οδηγεί σε κριτικό πνεύμα και στη δυνατότητα των αυριανών πολιτών να καταλαβαίνουν σε ποια κοινωνία εισέρχονται και με ποιους όρους θα μετάσχουν στο πολιτικό παιχνίδι της δημοκρατίας. Δεν πρέπει λοιπόν να τους αποκρύπτεται ότι η άρχουσα τάξη, στο όνομα των κερδών του κεφαλαίου, συμπαρατάχτηκε με τον κατακτητή, του έφτιαξε τα πολεμικά του καράβια, του επισκεύασε τα πολεμικά του αεροπλάνα, του έφτιαξε 25, τρομάρα μας, αεροδρόμια στην Ελλάδα, πληρωμένα με τη φορολογία του ελληνικού λαού και με τα περίφημα δάνεια της Κατοχής που μας χρωστάει η Γερμανία. Πρέπει να ξέρει ότι πολλές μεγάλες οικογένειες, γνωστές, χτίσανε την αυτοκρατορία τους στη διάρκεια της Κατοχής. Πρέπει να ξέρει, από την άλλη, ότι ο ελληνικός λαός δύο φορές έφτιαξε στρατό από το τίποτα ερήμην του κράτους και αντιμετώπισε τις εισβολές των ισχυρότερων κρατών της Ευρώπης.

Ποιες είναι διεθνώς οι αποδεκτές κατευθυντήριες γραμμές για τη συγγραφή σχολικής ιστορίας; Πώς αντιμετωπίζουν το θέμα η Ιστορία και η Παιδαγωγική;

Χονδρικά, είναι παραδεκτό ότι μετά την ηλικία των δώδεκα χρόνων το παιδί μπορεί με αρκετά μεγάλη επάρκεια να ταξινομεί τον ιστορικό χρόνο. Κι αυτό απελευθερώνει προοδευτικά τους συγγραφείς των σχολικών βιβλίων Ιστορίας να επαναλαμβάνουν την ιστορία σε κύκλους ευρύτερους και ολοένα πιο κριτικούς. Εχω δει σχολικά βιβλία της εποχής του γκολισμού στη Γαλλία και δίνανε αυτά τα πράγματα με τρόπο αρκετά έντεχνο. Για παράδειγμα, για τους πολέμους κατάκτησης από τους Ρωμαίους της Γαλατίας τόνιζαν ότι δεν αντιστάθηκαν όλοι οι Γαλάτες στον κατακτητή. Οτι σε μεγάλο βαθμό η άρχουσα τάξη προσχώρησε στο στρατόπεδο των Ρωμαίων για να μη χάσει τα προνόμιά της κι έμεινε ο λαός να αντισταθεί μόνος του, χωρίς ηγέτες. Στην περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στιγματίζουν πάρα πολύ τη συνεργασία και τους δωσίλογους, ακόμα κι όταν είναι ήρωες της Γαλλίας, τύπου Πετέν, με τρόπο που δεν το κάνουν τα δικά μας βιβλία.

Ποιος θα ήταν ένας σωστός τρόπος να γραφτεί το βιβλίο;

Κοιτάξτε, εάν η Ιστορία είναι δικαστήριο και πει αυτός είναι καλός και ο άλλος κακός, τότε κλείνουμε την πόρτα προς το κριτικό πνεύμα. Ας αφήσουμε να βγει μόνο του το πόρισμα, περιγράφοντας όμως επακριβώς τι έγινε. Δηλαδή, αναφορικά με την Κύπρο πώς θα γράφαμε επιστημονικά την ιστορία της; Ας λέγαμε τα γεγονότα ακριβώς όπως έγιναν το ’64, είτε τις ακρότητες τις κάνανε οι Ελληνοκύπριοι είτε οι Τουρκοκύπριοι. Και μετά να μη διστάσουμε να πούμε και τις ακρότητες του στρατού κατοχής, αλλά και όσα προκαλεί ο ελληνικός εθνικισμός στην Κύπρο. Και ας βγάλει ο καθείς συμπέρασμα για το ποιος έφερε την Κύπρο σ’αυτήν την κατάσταση της διαίρεσης και της κατοχής.

Πώς χαρακτηρίζετε επιστημονικά το βιβλίο;

Είναι επιστημονικά απαράδεκτο. Γιατί το άλλο του έγκλημα είναι ότι αποκρύπτει πού βρισκόμαστε σήμερα στη διεθνή βιβλιογραφία σ’αυτά τα θέματα. Χαλάει ο κόσμος έξω κι εδώ τίποτα – μόνο ό,τι νομίζει η Δεξιά πως πρέπει να είναι η ιστορία του ’40. Τι επιστήμη και πράσινα άλογα; Ο Β” Παγκόσμιος Πόλεμος είναι μια απόπειρα της ευρωπαϊκής άρχουσας τάξης, του ευρωπαϊκού καπιταλισμού, χρησιμοποιώντας τότε, και φοβάμαι ότι δεν είναι η μόνη φορά, τη Γερμανία ως όχημα να ανταγωνιστεί τις ισχυρές δυνάμεις που δημιουργούνται εκτός Ευρώπης, τόσο τις καπιταλιστικές όσο και σοσιαλιστικές. Και όπως το αποκαλεί ο Tooze, είναι μια απόπειρα αποκατάστασης της ισχύος της Ευρώπης με τον χειρότερο τρόπο, μ’ έναν εσωτερικό αποικισμό της Ευρώπης. Oι ναζί και η άρχουσα τάξη της Eυρώπης προσπαθούν να καταστήσουν αποικία τους ίδιους τους λαούς τους, ώστε να γίνει το ευρωπαϊκό κεφάλαιο ανταγωνιστικό στην παγκόσμια οικονομία. Αυτό σημαίνει ενοποίηση του ευρωπαϊκού καπιταλισμού και αποικιοποίηση της Σοβιετικής Ενωσης.

Φάνηκε προς στιγμή πως μιλάμε για τη σημερινή περίοδο.

Αν αυτά σας θυμίζουν σημερινές καταστάσεις, εγώ δεν φταίω. Εσείς το είπατε. Κοιτάξτε, σήμερα σκληραίνει το πολιτικό παιχνίδι και κατ’ επέκταση το ιδεολογικό παιχνίδι. Διαστρεβλώνεται η Ιστορία για να διαστρεβλωθεί το μέλλον μας.

……………………………………………………………………………………………………………………………………… 

Ο κ. Γιώργος Μαργαρίτης είναι καθηγητής σύγχρονης πολιτικής και κοινωνικής ιστορίας στο ΑΠΘ

……………………………………………………………………………………………………………………………………….

Tι απαντά το  Υπουργείο Παιδείας

«Μετά τις αντιρρήσεις έγιναν δορθώσεις»

Ζητήσαμε τη θέση του υπ. Παιδείας σε τρία σημεία κριτικής προς το βιβλίο Ιστορίας της Γ” Λυκείου:

1. Η συγγραφή και επιμέλεια του βιβλίου ανατέθηκε, χωρίς να προκηρυχθεί διαγωνισμός, σε στελέχη που σχετίζονται με το Ινστιτούτο και το Ιδρυμα «Κωνσταντίνος Καραμανλής», 2. Το βιβλίο είναι επιστημονικά απαράδεκτο καθώς δεν λαμβάνει υπόψη τις εξελίξεις της διεθνούς βιβλιογραφίας, 3. Το βιβλίο είναι απολογητικό της δεξιάς παράταξης.

Ο ειδικός γραμματέας του υπουργείου Σωτήρης Γκλαβάς απαντά πως, παρά το επείγον της συγγραφής του βιβλίου το 2007 εξαιτίας νομικών λόγων που είχαν οδηγήσει στην απόσυρση βιβλίου Ιστορίας που είχε εκπονηθεί κατόπιν διαγωνισμού, «η διαδικασία ανάθεσης της συγγραφής του επίμαχου βιβλίου έγινε με απόλυτα δεοντολογικό τρόπο, ύστερα από σχετική επί 20ήμερο αναρτημένη στην επίσημη ιστοσελίδα του τότε Παιδαγωγικού Ινστιτούτου πρόσκληση εκδήλωσης ενδιαφέροντος».

Για το θέμα της ιδεολογικής μονομέρειας και της άγνοιας της διεθνούς βιβλιογραφίας, ο κ. Γκλαβάς σημειώνει: «Η επιστημονική καταξίωση και η αναγνώριση των συγγραφέων από τη διεθνή επιστημονική κοινότητα νομίζουμε ότι αρκούν». Προσθέτει όμως πως, ύστερα από ερωτήματα και αντιρρήσεις που διατυπώθηκαν, «έγιναν πράγματι ορισμένες διορθωτικές παρεμβάσεις από τους συγγραφείς, οι οποίες συμπεριλήφθηκαν από τη δεύτερη έκδοση του βιβλίου και εξής».

Το Ολοκαύτωμα των Εβραίων 

Καταλήγει: «Σε σχέση τέλος με παρατηρήσεις για τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζεται «ωραιοποιούμενος» από τους συγγραφείς του βιβλίου ο ναζισμός και ο Χίτλερ, επισημαίνουμε ότι το βιβλίο αυτό είναι το πρώτο στην ελληνική σχολική βιβλιογραφία που αφιερώνει ειδικό κεφάλαιο για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων με πλήθος ιστορικών πηγών και μαρτυριών. Αξίζει επίσης να τονιστεί ότι ακριβώς το κεφάλαιο αυτό είχε, μεταξύ άλλων, αποφασιστική βαρύτητα για την αποδοχή της χώρας μας ως πλήρους μέλους στο διεθνές Task Force for Holocaust Education, αποδοχή η οποία προέβαλε και συνεχίζει να προβάλλει θετικά την ελληνική εκπαίδευση και την ουσιαστική προσπάθεια που καταβάλλει για την καταπολέμηση του φασισμού και των ρατσιστικών φαινομένων».