Aπό τα γαρίφαλα στην τρόικα

http://www.efsyn.gr
 

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ Στην επέτειο της επανάστασης που ανέτρεψε τη χούντα του Σαλαζάρ όλο και περισσότεροι Πορτογάλοι συνειδητοπόιούν ότι πρέπει να συνεχίσουν αυτό που τότε ξεκίνησαν οι γονείς τους-αυτή τη φορά ενάντια στη δικτατορία των… δανειστών

Της Κορίνας Βασιλοπούλου

Χρόνια είχε να ακουστεί τόσο πολύ στην Πορτογαλία το τραγούδι «Grandola vila morena». Συγκεκριμένα, από το 1974, όταν έγινε ο ύμνος της Επανάστασης των Γαριφάλων που ανέτρεψε τη χούντα. Τότε, η Πορτογαλία, η φτωχότερη χώρα της Ευρώπης, ανέτρεπε τη μακροβιότερη δικτατορία στη Γηραιά Ηπειρο και ατένιζε με αισιοδοξία το μέλλον. Σήμερα, σε μια χώρα ξανά φτωχή και καθημαγμένη από τη δικτατορία των αγορών και από μια κυβέρνηση που έχει κερδίσει τον τίτλο του «πιο καλού μαθητή της Μέρκελ», οι Πορτογάλοι, ακριβώς 39 χρόνια μετά από εκείνην την επανάσταση, τραγουδούν ξανά για την «Γκράντολα, τη σκούρα πόλη», αυτή τη φορά για να εκφράσουν τη διαμαρτυρία και την οργή τους.

Η χούντα της φτώχειας

Το 1974, η Πορτογαλία μετρούσε 48 χρόνια κάτω από τον ζυγό της χούντας. Η χώρα ήταν βουτηγμένη στη φτώχεια λόγω της πολιτικής της χούντας αλλά και των αποικιοκρατικών πολέμων που την είχαν γονατίσει οικονομικά. Σε μια χώρα 7 εκατομμυρίων τότε κατοίκων, την προηγούμενη δεκαετία είχαν μεταναστεύσει 1 εκατομμύριο άνθρωποι.

Στο μεταξύ, στους κόλπους των Ενόπλων Δυνάμεων είχε αναπτυχθεί ένα προοδευτικό κίνημα με σοσιαλιστικές ιδέες, το οποίο τασσόταν κατά του πολέμου και του στρατιωτικού καθεστώτος και, τελικά, προχώρησε στην ανατροπή του.

Το πρωί της 25ης Απριλίου παίχτηκε στο ραδιόφωνο το «Grandola vila morena», ένα τραγούδι που είχε γράψει το 1971 ο Ζέκα Αφόνσο και το οποίο λογοκρίθηκε από τη χούντα για τους ανατρεπτικούς του στίχους όπως «ο λαός είναι αυτός που πιότερο διατάζει». Το τραγούδι ήταν το σύνθημα για την έναρξη του κινήματος. Τα άρματα μάχης κατέβηκαν στους δρόμους, ενώ χιλιάδες εργάτες και κάθε λογής πολίτες ενώθηκαν με τους στρατιωτικούς, πλημμυρίζοντας τους δρόμους και τις πλατείες. Οι ανθοπώλες μοίραζαν γαρίφαλα στους στρατιωτικούς κι εκείνοι τα έβαζαν στην κάννη των όπλων τους, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι θα βάφτιζαν μια επανάσταση. Πολύ γρήγορα, στρατιωτικοί και πολίτες περικύκλωσαν τους χουντικούς. Την επόμενη μέρα, ο πρόεδρος Αμέρικο Τομάς, που τον είχε ορίσει η χούντα, υπέβαλε την παραίτησή του.

Η δημοκρατική κυβέρνηση αναγνώρισε την ανεξαρτησία των αποικιών, προχώρησε σε γενναία αγροτική μεταρρύθμιση και σε τομές στην υγεία και στην παιδεία. Η Πορτογαλία έγινε μέλος της τότε ΕΟΚ το 1986, το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων βελτιώθηκε σημαντικά. Αλλά, κι εκεί η επανάσταση έμεινε στα μισά του δρόμου. Ωσπου, στις 6 Απριλίου του 2011, ένα χρόνο μετά του διάγγελμα του Γ. Παπανδρέου στο Καστελόριζο, ο τότε σοσιαλιστής πρωθυπουργός Ζοζέ Σόκρατες ανακοίνωνε την είσοδο της χώρας του στον μηχανισμό στήριξης προκειμένου να μη χρεοκοπήσει. Η Πορτογαλία θα έμπαινε κάτω από τον ζυγό της τρόικας με αντάλλαγμα ένα πακέτο «διάσωσης» ύψους 78 δισ.ς ευρώ. Οσο για τον δεξιό πρωθυπουργό Πέντρο Πάσος Κοέλιο, ο οποίος εξελέγη δυο μήνες αργότερα, θα εφάρμοζε ένα ιδιαίτερα σκληρό μνημόνιο ελληνικού τύπου με γενναίες περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, και στις δαπάνες για τη δημόσια παιδεία και υγεία, μαζικές ιδιωτικοποιήσεις και απορρύθμιση των εργασιακών σχέσεων.

«Αν ήξερα ποια θα ήταν η κατάληξη, δεν θα έκανα ποτέ την επανάσταση», είχε πει με απογοήτευση ο πρώην συνταγματάρχης Οτέλο ντε Καρβάλιο, ο πρωτεργάτης της Επανάστασης των Γαριφάλων σε συνέντευξή του πριν από δυο χρόνια. «Εμείς την επανάσταση την κάναμε με όρους πολιτικής σκέψης, για να αλλάξουμε την κατάσταση και να βελτιώσουμε γρήγορα το οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό επίπεδο του λαού».

Στην Πορτογαλία, που τα κάνει «όλα σωστά», οι φτωχοί ανέρχονται σε 2,5 εκατομμύρια επί συνολικού πληθυσμού 10,5 εκατομμυρίων. Η ανεργία φτάνει το 16,9% και ο κόσμος, κυρίως οι νέοι, μεταναστεύουν ανά δεκάδες χιλιάδες. Η κυβέρνηση προέβλεπε ανάκαμψη ήδη από το 2012, αλλά η Κεντρική Τράπεζα της Πορτογαλίας υπολογίζει για φέτος την ύφεση στο 3,2%. Πολλοί Πορτογάλοι αποφεύγουν να εξεταστούν από γιατρό, καθώς η απλή εξέταση στο δημόσιο νοσοκομείο κοστίζει 5 ευρώ και 25 η εισαγωγή στα επείγοντα. Αλλοι ψάχνουν για φαγητό στα σκουπίδια, ενώ τα παιδιά που λιποθυμούν από ασιτία στα σχολεία αποτελούν κι εκεί πια συχνό φαινόμενο. Ο δε πρωθυπουργός Κοέλιο από το παράλληλο σύμπαν του διαπιστώνει ότι «οι πολίτες αντιδρούν με μεγάλη ψυχραιμία απέναντι στις δυσκολίες που ζούμε».

Πολύ πρόσφατα, ο Κοέλιο δέχτηκε γερό χαστούκι από το Συνταγματικό Δικαστήριο της Πορτογαλίας, το οποίο έκρινε αντισυνταγματικά τα νέα μέτρα λιτότητας που προέβλεπε ο προϋπολογισμός του 2013, όπως οι μειώσεις στις συντάξεις και τα δώρα των δημοσίων υπαλλήλων. Τώρα, αναζητά «ισοδύναμα», τα οποία μάλλον θα προέλθουν από περικοπές σε υγεία και παιδεία, προκειμένου να μην εκτροχιαστεί το πρόγραμμα και «καταστραφεί» η χώρα.

Αλλά την πιο ηχηρή απόρριψη στην πολιτική του την έχει πάρει από τους ίδιους τους πολίτες. Οι Πορτογάλοι, οι οποίοι ελάχιστα διαδήλωναν ή έκαναν απεργίες καθ’ όλη τη διάρκεια της μεταπολίτευσης, έχουν πάρει τους δρόμους στην κυριολεξία. Το κίνημα αγανακτισμένων πολιτών «Que se lixe a troika» (να πηδηχτεί η τρόικα) αποδεικνύεται σημαντικότατος μοχλός κινητοποιήσεων.

Εκρηξη διαδηλώσεων

Περισσότερες από 3.000 διαδηλώσεις έγιναν συνολικά μέσα στο 2012, με πιο μεγαλειώδη εκείνην της 15ης Σεπτεμβρίου, στην οποία συμμετείχαν 1,5 εκατομμύριο άνθρωποι. Αλλοι τόσοι διαδήλωσαν και στις 2 του περασμένου Μάρτη, με το ιστορικό «Grandola vila morena», το τραγούδι με το οποίο ομάδα πολιτών διέκοψε την ομιλία του Πάσος Κοέλιο στη Βουλή τον Φεβρουάριο, να ξαναγίνεται ύμνος διαμαρτυρίας αυτή τη φορά.

Κι ενώ ο πρώην σοσιαλιστής πρόεδρος Μάριο Σοάρες πιστεύει ότι «όσοι κυβερνούν σήμερα δεν εκπροσωπούν τις αξίες της 25ης Απρίλη και υποστηρίζει ότι η Πορτογαλία θα πρέπει να κηρύξει στάση πληρωμών όπως η Αργεντινή, το κίνημα των αγανακτισμένων ξεκινά τη συλλογή υπογραφών για την καθαίρεση της κυβέρνησης και εξαγγέλλει κινητοποίηση για τη σημερινή επέτειο. «Ο Απρίλης έρχεται», ήταν ένα από τα συνθήματα του περασμένου Μάρτη. Οπως μάλιστα είπε η Μαρία Ιζαμπέλ, μια 46χρονη γυναίκα που διαδήλωνε τότε στη Λισαβόνα: «Την επανάσταση που ξεκίνησε ο πατέρας μου στις 25 του Απρίλη, τώρα θα πρέπει να τη συνεχίσω εγώ».