Ένα βήμα πιο κοντά στο γκρεμό

Wednesday, April 24, 2013

http://pergadi.blogspot.gr/

 

Η Ευρωζώνη, υπό τη συνδυασμένη επίδραση των πολιτικών λιτότητας, βυθίζεται σε κρίση. Ωστόσο, η συζήτηση για την οικονομική πολιτική δεν ήταν ποτέ τόσο έντονη όσο σήμερα. Το γεγονός είναι ότι συγκρούεται με την φαντασία των πολιτικών ηγετών, τόσο της Γερμανίας όσο και της Γαλλίας ή των άλλων χωρών, η οποία παραμένει βαθιά προσκολλημένη στη λιτότητα.
Οι ρίζες της λιτότητας μέχρι τώρα θεωρούνταν αυταπόδεικτες. Όμως, μια πρόσφατη επιστημονική εργασία μας επιτρέπει να δείξουμε ότι πίσω από ένα επιστημονικό προσωπείο, κρύβεται πολλή ιδεολογία.
Η ανεργία ανέβηκε πρόσφατα στο 12% του ενεργού πληθυσμού, αλλά με ανώτατες τιμές πάνω από 25% στην Ισπανία και την Ελλάδα. Η οικονομική δραστηριότητα συνεχίζει να πέφτει στην Ισπανία, την Ιταλία και την Πορτογαλία, και τώρα η κατανάλωση αρχίζει να καταρρέει και στη Γαλλία,  προαναγγέλλοντας, όπως προβλέπαμε σε αυτό το blog, την περαιτέρω επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα 

 

                 Ζήτηση των νοικοκυριών

Source: INSEE, Consommation des ménages et dépenses pour acquisition de biens immobiliers

Δεύτερη σε μέγεθος χώρα της Ευρωζώνης, η Γαλλία, χάρη στην αντοχή της κατανάλωσης, μέχρι πρόσφατα είχε αποφύγει τα χειρότερα. Αλλά εάν η γαλλική κατανάλωση συνεχίσει να συρρικνώνεται με ρυθμούς Ιανουάριου, τότε οι συνέπειες θα είναι σοβαρές στη Γαλλία και τις γειτονικές χώρες, πριν απ 'όλα στην Ιταλία και την Ισπανία.

Μια πολιτική που έχει οδηγήσει την Ευρώπη σε αδιέξοδο.
Αυτή η γενική επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης θέτει ανοιχτά το πρόβλημα της λιτότητας που ακολουθούν όλες οι χώρες, από το 2011, ξεκινώντας από την Ελλάδα, η οποία εξαναγκάστηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, και ακολούθησαν η Πορτογαλία και η Ισπανία. Αλλά η γερμανική βούληση να συνεχίσει την πορεία της πολιτικής αυτής είναι αδιαμφισβήτητη και επιβεβαιώθηκε και πρόσφατα. Γιατί, λοιπόν, αυτό το πείσμα; Πρώτα απ 'όλα επειδή υπάρχουν προφανή συμφέροντα που ωθούν τη Γερμανία να υπερασπίζεται αυτή την πολιτική λιτότητας.

Η ζώνη του ευρώ αποφέρει στη Γερμανία, περίπου 3 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ ετησίως, είτε μέσω του εμπορικού πλεονάσματος, το οποίο πραγματοποιείται κατά 60% σε βάρος των εταίρων της στη ζώνη του ευρώ, είτε μέσα από τα αποτελέσματα των εξαγωγών . Μπορούμε λοιπόν να καταλάβουμε πολύ καλά ότι, λόγω όλων αυτών, τη Γερμανία τη συμφέρει η ύπαρξη του ευρώ. Ωστόσο, εάν το Βερολίνο ήθελε η ζώνη του ευρώ να λειτουργήσει όπως θα έπρεπε, θα αποδεχόταν τη μετάβαση σε μια διεύρυνση του ομοσπονδιακού προϋπολογισμού και ένα σύστημα μεταβίβασης πόρων στην Ένωση. Όλα αυτά είναι γνωστά στους οικονομολόγους, και όχι μόνο. Τον Οκτώβριο του 2012, κατά τη διάρκεια του Valdai Club, ο Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν τόνισε ότι μια νομισματική ένωση δεν θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μία ετερογενή χώρα χωρίς ένα ισχυρό ομοσπονδιακό προϋπολογισμό.

Αλλά αν η Γερμανία δεχόταν αυτό το φεντεραλισμό, θα έπρεπε να αποδεχθεί και τη μεταβίβαση σημαντικού μέρους του πλούτου της στους εταίρους της. Μόνο για την Ισπανία, την Ελλάδα, την Ιταλία και την Πορτογαλία, οι μεταβιβάσεις πόρων που απαιτούνται για την διευθέτηση των οικονομιών τους έναντι της Γερμανίας και της Γαλλίας είναι γύρω στα 245 με 260 δις ευρώ, δηλαδή μεταξύ 8 και 10 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ ετησίως , και αυτό για τουλάχιστον δέκα χρόνια. Ένα τέτοιο ύψος μεταβίβασης πόρων (είναι πιθανό να χρειαστούν περισσότερα) είναι απολύτως εξωφρενικό. Η Γερμανία δεν έχει τα μέσα να πληρώσει αυτό το ποσό, χωρίς να κινδυνεύσει το δικό της οικονομικό μοντέλο και να καταστρέψει το συνταξιοδοτικό της σύστημα.

Ετσι, η Γερμανία θέλει να διατηρήσει τα οφέλη της Ευρωζώνης, αλλά χωρίς να πληρώσει το τίμημα. Να γιατί απέρριπτε πάντα την ιδέα μιας  "Ένωσης μεταβίβασης πόρων". Αλλά, το πρόβλημα δεν είναι τόσο τι "θέλει" ή  τι "δε θέλει" η Γερμανία, όσο τι μπορεί να αντέξει. Και η Γερμανία δεν μπορεί να αντέξει να πηγαίνει σε άλλους το  8 με 10% του πλούτου της. Οπότε ας σταματήσουμε να πιστεύουμε ότι" η Γερμανία θα πληρώσει", μια παλιά αντιφωνία  της Γαλλικής πολιτικής που χρονολογείται από τη Συνθήκη των Βερσαλλιών το 1919, και ας αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα ως έχει. Η Γερμανία έχει ήδη σημαντικά αποθέματα στην τραπεζική Ένωση, για την οποία είχε συμφώνησε απρόθυμα το φθινόπωρο του 2012. Δια του υπουργού Οικονομικών της, δήλωσε πρόσφατα ότι θα πρέπει να αλλάξουν οι υφιστάμενες συνθήκες, για να γίνει  αυτή η τραπεζική Ένωση. Είναι βεβαίως δυνατό να τροποποιηθούν οι Συνθήκες, αλλά όλος ο κόσμος γνωρίζει ότι αυτό θα πάρει χρόνο. Με άλλα λόγια, η Γερμανία αναβάλλει για το 2015 και πιθανότατα για το 2015 την έναρξη ισχύος της τραπεζικής Ένωσης, της οποίας έχει επίσης μειώσει σε μεγάλο βαθμό το πεδίο εφαρμογής. Μπορούμε, να θεωρήσουμε, ότι τα επιχειρήματα της Γερμανίας για τη "συνταγματικότητα" της τραπεζικής Ένωσης είναι προφάσεις. Ισως να είναι κι έτσι, αλλά η κα Μέρκελ έχει μερικούς καλούς λόγους για τους οποίους θέλει να εξασφαλίσει την απόλυτη νομιμότητα των κειμένων. Η πρόσφατη ίδρυση του νέου ευρωσκεπτικιστικού  κόμματος" Εναλλακτική λύση για τη Γερμανία", ένα κόμμα που οι δημοσκοπήσεις σήμερα του δίνουν το 24% της πρόθεσης ψήφου, είναι μια αξιόπιστη απειλή για τις  πολιτικές ισορροπίες στη Γερμανία.

Υπό αυτές τις συνθήκες, μπορούμε να αντιληφθούμε πολύ καλά ότι η Γερμανία δεν έχει άλλη επιλογή από το να υπερασπιστεί την  πολιτική της λιτότητας για τη ζώνη του ευρώ, παρά τις απόλυτα καταστροφικές οικονομικές και κοινωνικές συνέπειες αυτής της πολιτικής. Από αυτό το σημείο μέχρι να πιστεύουμε ότι η Γερμανία θέλει να "διώξει" τις χώρες του "Νότου ", η απόσταση είναι μεγάλη. Απλά, η Γερμανία δεν μπορεί να πληρώσει για τους άλλους. Από την άποψη αυτή, το να αποδίδουμε ένα  δήθεν "μυστικό σχέδιο" στην κα Μέρκελ για το θέμα και να πιστεύουμε ότι κάποιος  μπορεί να δώσει μια ηρωική μάχη για να κρατήσει αυτές τις χώρες στην ευρωζώνη, είναι ένα από τα τερατώδη ψέματα που μόνο ορισμένοι πολιτικοί μπορούν να τα εκστομίσουν.

Αλλά υπάρχει και μια ιδεολογική διάσταση, με  "βάση" δήθεν μια οικονομική θεωρία.

Η προέλευση της πολιτικής της λιτότητας.
Η αντιφωνία ότι το χρέος επιβαρύνει την ανάπτυξη, και ότι μόνο μια πολιτική λιτότητας μπορεί να ελαφρύνει το βάρος του χρέους, αποτελεί μέρος των στοιχείων που περιλαμβάνονται στη "σοφία των εθνών." Αυτό είχε βρει μια μορφή αιτιολόγησης σε ένα κείμενο δύο γνωστών συγγραφέων (ένας από τους οποίους ήταν επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ): της Carmen Reinhart και του Kenneth Rogoff. Τα συμπεράσματα αυτού του κειμένου, το οποίο στη συνέχεια δημοσιεύτηκε, ήταν ότι αν το χρέος/ΑΕΠ ξεπερνούσε το 90%, τότε οι επιπτώσεις του χρέους στην ανάπτυξη θα είναι πολύ αρνητικές. Το συμπέρασμα ήταν προφανές: πρέπει να παρέμβουμε, εάν έχουμε φτάσει σ’ αυτά τα επίπεδα. Αυτή ήταν η λογική του Jean-Marc Ayrault στη Γαλλία που στο δεύτερο εξάμηνο του 2013 ενισχύει τη δημοσιονομική λιτότητα. Τέλος πάντων, όλα αυτά είναι σε αντίθεση με μια σειρά μελετών που δείχνουν ότι η λιτότητα έχει δραματικές συνέπειες στην ανάπτυξη. Οι αναφορές παρουσιάζονται σε αυτό το blog. Αλλά οι υποστηρικτές της λιτότητας μέχρι εσχάτων μπορούσαν πάντα να πουν ότι, ανεξάρτητα από τις συνέπειες της λιτότητας, το βάρος του χρέους ήταν μια πραγματική προτεραιότητα για την ανάπτυξη. Αυτά ακριβώς υποστηρίζει ο François Holland και ο Jean-Marc Ayrault.

Συμβαίνει, όμως, το έγγραφο αυτό να έχει σημαντικά λάθη, όπως αποκάλυψε μια μελέτη τριών οικονομολόγων, κάτι που προκάλεσε μεγάλη αναταραχή στο μικρό ακαδημαϊκό κόσμο. Πρώτον, οι Reinhart και Rogoff αφαίρεσαν αυθαίρετα από το δείγμα ορισμένα χρόνια από την περίοδο 1946-2009. Έτσι, έμειναν απ’ έξω τρεις μεγάλες χώρες τα πρωτα μεταπολεμικά χρόνια: η Αυστραλία, ο Καναδάςκαι η Νέα Ζηλανδία. Τώρα, οι τρεις αυτές  χώρες, έχουν,ταυτόχρονα,υψηλό δημόσιο χρέος και υψηλό ρυθμό ανάπτυξης. Επιπλέον, και οι δύο συγγραφείς της μελέτης αναφοράς έχουν έδωσαν ένα βάρος στα στοιχεία τους με ένα πολύ περίεργο τρόπο, που οδηγεί, και πάλι, στη μείωση της επιρροής των υπολογισμών των χωρών όπου συνυπάρχουν μεγάλο δημόσιο χρέος και μεγάλη ανάπτυξη . Τέλος, η αντιγραφή των υπολογισμών της αρχικής μελέτης από τους τρεις οικονομολόγους έδειξε ότι υπάρχει ένα σημαντικό λάθος σε ένα από τα φύλλα Excel που χρησιμοποίησαν οι Reinhart και Rogoff. Το αποτέλεσμα είναι οι Herndon, Ash και Pollin να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι οι χώρες με αναλογία χρέους πάνω από το 90% είχαν ανέκαθεν μια ανάπτυξη 2,2%, και όχι μείωση της ανάπτυξης της τάξης του 0,1%, όπως υποστήριζαν οι Reinhart και Rogoff.

Το σφάλμα στο αρχείο Excel είναι αυτό που σχολιάστηκε περισσότερο, στην πραγματικότητα όμως δεν είναι παρά ένα μικρό λάθος. Από την άλλη , η αποσιώπηση του γεγονότος από ορισμένες χώρες σε κάποιες περιπτώσεις  και η βαρύτητα που έδωσαν στη μελέτη, είναι ενδείξεις  μακράν πιο σοβαρές από την "προσαρμογή" που έκαναν οι  Reinhart και Rogoff στους υπολογισμούς τους για να βγάλουν συμπεράσματα που βόλευαν την ιδεολογία τους. Αυτό δημιουργεί πολύ πιο σοβαρές αμφιβολίες για τις μεθόδους ορισμένων οικονομολόγων και τη σοβαρότητα των ανθρώπων που τους ακολουθούν.

Οι καταστροφικές συνέπειες των πολιτικών λιτότητας.
Όλες οι χώρες, η μια μετά την άλλη, έχουν ξεκινήσει αυτοκτονικές πολιτικές εσωτερικής υποτίμησης ,πολιτικές αντίστοιχες  με τις πολιτικές αποπληθωρισμού του '30, που έφεραν τον Χίτλερ στην εξουσία. Αυτό γίνεται στην Ισπανία και την Ελλάδα, με την καταστροφική ανεργία και τη λιτότητα. Αλλά οι συνέπειες δεν περιορίζονται σε αυτό. Στην πραγματικότητα, η πολιτική λιτότητας βάζει τον ένα λαό κατά του άλλου. Το παράδοξο εδώ είναι συνολικό. Η Ευρώπη, στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία συνήθως εμφανίζεται ως παράγοντα ειρήνης στην ήπειρο, έχει γίνει πλέον ένας παράγοντας όξυνσης των αντιπαραθέσεων και αναθέρμανσης του παλιού μίσους.

Στην περίπτωση της Γαλλίας,οι συνέπειες της λιτότητας είναι εμφανείς. Αν θέλουμε οπωσδήποτε να μειώσουμε το κόστος της εργασίας, σε μια προσπάθεια να αποκατασταθεί η ανταγωνιστικότητα της βιομηχανίας χωρίς υποτίμηση του νομίσματος, είναι σαφές ότι θα πρέπει να μειωθούν κοινωνικές παροχές και μισθοί. Τότε, όμως θα καταρρεύσει η κατανάλωση, η οποία έχει ήδη συρρικνωθεί, όπως βλέπουμε να γίνεται σήμερα. Αναπόφευκτα θα δούμε τις επιπτώσεις που θα έχει αυτό στην ανάπτυξη και σήμερα οι πιο αξιόπιστες εκτιμήσεις δείχνουν ότι το 2013, η γαλλική οικονομία θα μείνει στάσιμη, στην καλύτερη περίπτωση, με πιο πιθανή τη συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 0,4%. Οι τελευταίες προβλέψεις του ΔΝΤ δείχνουν σημαντικά μειωμένες τις προοπτικές ανάπτυξης για το 2013. Μια διαφορά - 0,4% του ΑΕΠ μεταξύ των προβλέψεων του Ιανουάριου και του Απρίλιου είναι πραγματικά πολύ σημαντικές για την πορεία που ακολουθούμε. 

 

 Source: Fonds Monétaire International, prévisions du 16 avril 2013

Το αποτέλεσμα, φυσικά, θα είναι η μεγάλη αύξηση της ανεργίας. Αν θέλουμε να μειώσουμε τα κόστη εργασίας κατά 20%, κατά πάσα πιθανότητα η ανεργία θα αυξηθεί κατά το ήμισυ, φθάνοντας πάνω από το 15​​% του ενεργού πληθυσμού, ή τα 4,5 εκατομμύρια άνεργους στην κατηγορία "A", σύμφωνα με τη Διεύθυνση  Έρευνας, Μελετών και Στατιστικών (DARES) του Υπουργείου Εργασίας, Εργασιακών Σχέσεων και Αλληλεγγύης της Γαλλίας και 7,5 εκατ. στις κατηγορίες Α, Β και Γ, και όλες τις κατηγορίες ανέργων. Επιπλέον, στη ζώνη του ευρώ, η Ισπανία και η Ιταλία ήδη ανταγωνίζονται με τη Γαλλία σε αποπληθωρισμό των μισθών. Γι 'αυτό και πρέπει να πάμε καλύτερα από τη Μαδρίτη και τη Ρώμη, δηλαδή να πιάσουμε όχι το 15%, αλλά το 20% στην ανεργία και τότε ποιος αναλαμβάνει την πολιτική ευθύνη; Ποιες θα είναι οι πολιτικές συνέπειες;

Επιπλέον, τα κέρδη των επιχειρήσεων και των παραγωγικών επενδύσεων καταρρέουν. Αυτό σημαίνει ότι ο εκσυγχρονισμός της παραγωγής θα καθυστερήσει και όσα κερδίσουμε, ανάλογα με την περίπτωση, με την πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης, θα τα χάσουμε σε παραγωγικότητα.

 

Source: INSEE

Προς το παρόν οι ηγέτες μας, ιδιαίτερα στη Γαλλία, σηκώνουν τους ώμους τους. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, François Hollande, εναποθέτει όλες τις ελπίδες του σε μια υποθετική ανάκαμψη των ΗΠΑ για να ελαφρύνει το βάρος της λιτότητας. Έχει, ωστόσο, αναγνωρίσει ότι αυτό δεν μπορεί να συμβεί το δεύτερο εξάμηνο του 2013, όπως είχε ανακοινώσει από την αρχή, και μετατόπισε τις προβλέψεις του για τις αρχές του 2014. Αλλά, όπως ο ορίζοντας που απομακρύνεται από έναν που περπατά, η ανάκαμψη των ΗΠΑ συνεχίζει να κινείται προς τα εμπρός.

Είναι ψευδαίσθηση να πιστεύουμε ότι η εξωτερική ζήτηση θα έρθει να μας σώσει. Η ανάπτυξη των Ηνωμένων Πολιτειών είναι πολύ χαμηλότερη από το αναμενόμενο, και το ΔΝΤ διορθώνει προς τα κάτω την πρόβλεψη του ως προς αυτό. Όσο για την ανάπτυξη της Κίνας αυτή επιβραδύνεται μήνα με το μήνα. Ο François Hollande ελπίζει ότι θα μας σώσει το ιππικό, αλλά το ιππικό δε θα έλθει, ή, όπως τις τραγικές ημέρες του Ιουνίου του 1940, θα έρθει "πολύ λίγο, πολύ αργά".

Να προσθέσουμε ότι οι υπολογισμοί που κάνει η κυβέρνηση για το 2014 πάσχουν από έλλειμμα αξιοπιστίας. Η κυβέρνηση εξακολουθεί να στοχεύει για το 2014 στο 2,9% έλλειμμα / ΑΕΠ. Ωστόσο, αυτό το 2013, δεν θα είναι 3% αλλά 3,7% (στην καλύτερη περίπτωση) ή 3,9% (στη χειρότερη). Μια μείωση του ελλείμματος 0,8 - 1% σημαίνει μια πολιτική περικοπών ή νέους φόρους 16-20 δις ευρώ. Αλλά αυτή η φορολογική επιβάρυνση, ως πολλαπλασιαστής των δημόσιων δαπανών που πολύ πιθανό είναι 1,4 (αν όχι περισσότερο), θα οδηγήσει σε μείωση της οικονομικής δραστηριότητας κατά 22,4 μέχρι 28 δισ. ευρώ.

Αυτό θα οδηγήσει σε απώλεια φορολογικών εσόδων της τάξης των 10,3 δις με 12,9 δις ευρώ. Το συνολικό κέρδος των φορολογικών μέτρων ή του φόρου θα είναι επομένως μεταξύ 5,7 έως 7,1 δις ευρώ. Αν η κυβέρνηση σκοπεύει να πετύχει με κάθε κόστος το στόχο του ελλείμματος που έχει θέσει, θα πρέπει να μειώσει τις δαπάνες ή να αυξήσει τα έσοδα στα 45 δισ. ευρώ και όχι στα 16 δισ. όπως υπολόγιζε αρχικά. Αλλά αυτή η εισφορά της τάξης του 2,25% του ΑΕΠ, θα οδηγήσει σε μείωση της οικονομικής δραστηριότητας γύρω στο 3,1%. Γνωρίζοντας ότι οι προβλέψεις της κυβέρνησης για την ανάπτυξη είναι 1,2% του ΑΕΠ το 2014, αυτό θα έχει ως αποτέλεσμα, αν η πρόβλεψη είναι αξιόπιστη, μια ύφεση -1,9% του ΑΕΠ. Εάν υποθέσουμε απλά μια συρρίκνωση των δαπανών ή μια αύξηση των φόρων κατά 16 δισ. δολάρια, τότε η αρνητική επίδραση στην ανάπτυξη θα είναι "μόνο" 22,4 δισ. ευρώ, ή 1,1 τοις εκατό του ΑΕΠ, και το 2014 θα έχουμε ανάπτυξη + 0,1% του ΑΕΠ, με έλλειμμα 3,5%. Οι υπολογισμοί αυτοί δείχνουν καλά τη ματαιότητα των πολιτικών λιτότητας στις τρέχουσες συνθήκες, όπως επιβεβαιώνεται από μια πρόσφατη μελέτη του Natixis  η οποία, όμως, λαμβάνει υπόψη έναν πολλαπλασιαστή των δημοσίων δαπανών της τάξης του 1, ενώ εμείς πιστεύουμε ότι η τιμή του πολλαπλασιαστή είναι μάλλον 1.4 για τη σημερινή Γαλλία.

Περισσότερο από ποτέ άλλοτε, μπαίνει  το ζήτημα της επιβίωσης της Ευρωζώνης. Η τάση προς τον κατακερματισμό της τώρα αυξάνονται. Βλέπουμε ότι τα προβλήματα των πολύ διαφορετικών  χώρων, όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία θα συγκλίνουν σε σύντομο χρονικό διάστημα, ίσως στη διάρκεια του καλοκαιριού του 2013. Σε αυτές τις χώρες, η δημοσιονομική κρίση (Ελλάδα, Ιταλία), η οικονομική κρίση, η τραπεζική κρίση (Ισπανία, Ιταλία), τώρα εξελίσσονται παράλληλα. Ως εκ τούτου, είναι πολύ πιθανό να έχουμε μια βίαιη κρίση το καλοκαίρι του 2013, ή στις αρχές του φθινοπώρου. Ήρθε η ώρα να τακτοποιήσουμε τους λογαριασμούς μας. Το ευρώ δεν οδήγησε στην επιθυμητή ανάπτυξη όταν δημιουργήθηκε. Τώρα είναι ένας καρκίνος που τρώει κομμάτια της Ευρώπης. Αν θέλουμε να σώσουμε την ευρωπαϊκή ιδέα υπάρχει ακόμη χρόνος, αλλά η διάλυση της ευρωζώνης θα πρέπει να αποφασιστεί γρήγορα. Αυτή η λύση θα επιβληθεί σαν κάτι το απολύτως προφανές και θα πρέπει να ενώσει τους ηγέτες των διαφόρων πολιτικών σχηματισμών. Ωστόσο, πρέπει να δράσουμε γρήγορα. Για άλλη μια φορά, ο χρόνος δεν μας περιμένει.