Κρίση, παγκοσμιοποίηση, λιτότητα

http://aristeroblog.gr

Γιώργος Π. Τριανταφυλλόπουλος

Αρκετά συχνά έχουμε ασχοληθεί σε αυτό το blog με τις καπιταλιστικές κρίσεις και τα χαρακτηριστικά τους. Σχεδόν πάντα επιμένουμε να χαρακτηρίζουμε την μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1970 περίοδο σαν περίοδο γενικευμένης κρίσης του καπιταλισμού. Σαν τέτοια έχει όλα τα χαρακτηριστικά των προηγούμενων καπιταλιστικών κρίσεων αλλά και πολλά νέα χαρακτηριστικά. Το θεμελιώδες χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί την κρίση αυτή από όλες τις προηγούμενες κυκλικές κρίσεις έχει στη βάση του την εξάντληση της αναπτυξιακής δυνατότητας του καπιταλισμού. Ίσως κάποιος αντείπει πως αυτό που υποστηρίζω είναι λάθος μια και το ΑΕΠ των αναπτυγμένων χωρών αλλά και του κόσμου ολόκληρου αυξάνεται.

Λοιπόν είναι παντελώς ασήμαντο το αν αυξάνεται το ΑΕΠ. Το μόνο που μετρά είναι το πώς αυξάνεται αυτό. Μόνο αυτό έχει σημασία για τις κοινωνίες και τους εργαζόμενους. Κατά την τελευταία τριακονταετία η αύξηση του ΑΕΠ των αναπτυγμένων χωρών δεν σχετίζεται με την παραγωγή ή με την ανάπτυξη των κοινωνικά αναγκαίων υπηρεσιών. Συσχετίζεται σχεδόν αποκλειστικά με την ανάπτυξη χρηματοπιστωτικών εργασιών, τη μεταφορά, και μέσω αυτών, πλούτου από τις αναπτυσσόμενες στις αναπτυγμένες χώρες, με τις μεταβιβάσεις ακινήτων και κινητών αξιών και σε σημαντικό βαθμό με το δανεισμό.

Η μέχρι τώρα διαδικασία μεγέθυνσης και επέκτασης του καπιταλισμού στηριζόταν στη δημιουργία όλο και νεώτερων παραγωγικών κλάδων. Οι παλιότεροι παραγωγικοί κλάδοι μετανάστευαν μερικώς σε άλλες, λιγότερο αναπτυγμένες, χώρες ενώ οι νέοι και δυναμικότεροι κλάδοι αναπτύσσονταν στις αναπτυγμένες χώρες. Από τη δεκαετία του 1980 και μετά νέοι κλάδοι που να μπορούν να δημιουργήσουν ισχυρή οικονομική δυναμική δεν αναπτύχθηκαν και δεν αναπτύσσονται. Η όποιες ένσταση κάποιων για την πληροφορική, τις τηλεπικοινωνίες και τη βιομηχανία ημιαγωγών προσκρούουν τόσο στη μικρή δυναμική, ποσοτική και χρονική, των παραπάνω κλάδων όσο και την εύκολη και γρήγορη μεταφορά τους στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Η διαδικασία της συσσώρευσης γινόταν δυνατή, με διαλλείματα, μέσω διαφόρων πολιτικών. Μία από αυτές ήταν και η χωρική επέκταση, δηλαδή και η ένταξη νέων παραγωγικών δυνάμεων στη διαδικασία της καπιταλιστικής συσσώρευσης. Οι δυνάμεις αυτές ήσαν αρχικά στις χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας και κατόπιν στην Κίνα. Μέσω όμως αυτής της μετανάστευσης της παραγωγικής διαδικασίας και την αδυναμία δημιουργίας νέων κλάδων στις αναπτυγμένες χώρες αποκόπηκε ο ομφάλιος λώρος μεταξύ καπιταλισμού και πραγματικής ανάπτυξης. Η απάντηση του κεφαλαίου στη νέα κατάσταση ήταν το μόνο που του απέμενε. Το χρήμα.

Η διαδικασία αυτή είχε σαν βασικό μηχανισμό του την δημιουργία χρήματος που δεν συνδεόταν ούτε με την παραγωγή ούτε και με το εμπόριο. Ακόμη και με το εμπόριο που ένα σημαντικότατο ποσοστό του, περίπου το μισό, δεν ήταν τίποτα άλλο παρά ενδοεταιρικές εμπορικές πράξεις. Η διαδικασία μέσω της οποίας έγινε δυνατή η νέα φάση του καπιταλισμού ήταν αυτή της ελεύθερης διακίνησης εμπορευμάτων και κεφαλαίων. Κατά τη δεκαετία του 1990 η νέα αυτή πολιτική έγινε γνωστή και ως παγκοσμιοποίηση.

Αλλά η συγκεκριμένη διαδικασία είχε ημερομηνία λήξης. Και αυτή ήταν εκείνη κατά την οποία ο δανεισμός του χρήματος, που ερχόταν να καλύψει την μείωση των εισοδημάτων των μισθωτών αλλά και του κράτους, οδήγησε στο σκάσιμο της φούσκας του δανεισμού. Ήταν εκείνη η ημερομηνία κατά την οποία το διογκούμενοχρήμα δε μπορούσε πλέον να καλύψει τη γύμνια του και να αγοράζει τα προϊόντα που παράγονταν αλλού.

Παράλληλα είχε αρχίσει και η διαδικασία μείωσης των πραγματικών μισθών σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες που από τη μια αύξανε την κερδοφορία του κεφαλαίου αλλά από την άλλη προσπαθούσε να απαντήσει και σε ένα άλλο πρόβλημα. Το έλλειμμα στο εμπορικό ισοζύγιο. Καθώς περνούσαν οι δεκαετίες το τελευταίο πρόβλημα γινόταν όλο και πιο έντονο. Η όλο και μεγαλύτερη μεταφορά της παραγωγής στις χώρες της νοτιοανατολικής Ασίας εντάθηκε και οξύνθηκε όταν η Κίνα έγινε ο μεγαλύτερος παραγωγός βιομηχανικών αγαθών στον κόσμο. Τότε, κατά τη δεκαετία του 2000, εντάθηκε και το λεγόμενο πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας. Ας παρακολουθήσουμε τώρα τα δεδομένα για να διαπιστώσουμε αν οι παραπάνω ισχυρισμοί είναι σωστοί αλλά και πως οδηγούν αναπόφευκτα στις εφαρμοζόμενες πολιτικές μείωσης των μισθών και των κοινωνικών παροχών.

Η συνέχεια στου άρθρου στο συνημμένο αρχείο ή στο eparistera