Ντανζίγκ Μπαλντάγεφ: Εικόνες από τα Γκουλάγκ

http://parallhlografos.wordpress.com

Μεταφέρει το Καπυμπάρα από τη LaScapigliata

Η λέξη της προηγούμενης εβδομάδας ήταν τα γκουλάγκ.

Άρχισα και εγώ να ψάχνω για το σοβιετικό τρόμο που ακούει στο όνομα “γκουλάγκ”. Και με την ικανοποίηση ενός εστέτ έπεσα πάνω στην πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση του Ντανζίγκ Μπαλντάγεφ.

Λίγα λόγια για τα γκουλάνγκ πρώτα : Η λέξη γκουλάγκ είναι αρτικόλεξο για την κρατική υπηρεσία της Ε.Σ.Σ.Δ. που επόπτευε τα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, που λειτούργησαν στις δεκαετίες του 1930 μέχρι του 1950, την εποχή του Στάλιν.  Μια άλλη υπηρεσία η Νταλστρόι ήταν υπεύθυνη για τη διαχείριση των εμπορικών προϊόντων που παρήγαγαν τα στρατόπεδα. Στα στρατόπεδα κατέληγαν πάσης φύσεως κακοποιοί, από τους μικροκλέφτες,  αλλά και πολιτικοί κρατούμενοι.  Περίπου 14 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονταν στα στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας από το 1929 μέχρι το 1953. Ακόμα 6-7 εκατομμύρια είχαν εξοριστεί σε απομακρυσμένες περιοχές της Ε.Σ.Σ.Δ. και 4-5 εκατ. πέρασαν από “αποικίες εργασίας”. Ο συνολικός πληθυσμός των στρατοπέδων κυμαινόταν  από 510.307 το 1934 μέχρι το 1.727.970 το 1953.

Ο Ντανζίγκ Μπαλντάγεφ

 

Σύμφωνα με μια έρευνα των σοβιετικών αρχείων, στα Γκουλάγκ πέθαναν συνολικά 1.053.829 άτομα από το 1934 μέχρι το 1953. Παρόλα αυτά λαμβάνοντας υπόψη ότι υπήρχε πρακτική να απελευθερώνουν άτομα με ανίατες ασθένειες ή ετοιμοθάνατα, ο πραγματικός αριθμός θανάτων λόγω των γκουλάγκ πρέπει να ήταν υψηλότερος.

Οι περισσότεροι φυλακισμένοι των στρατοπέδων δεν ήταν πολιτικοί κρατούμενοι, αν και σε όλη την ιστορία τους αποτελούσαν σημαντικό αριθμό των κρατουμένων. Μικροεγκλήματα και διακωμώδηση της Σοβιετικής κυβέρνησης και των αξιωματικών τιμωρούνταν με φυλάκιση. Περίπου οι μισοί εκ των πολιτικών κρατούμενων στα γκουλάγκ φυλακίζονταν χωρίς δίκη, τα επίσημα στοιχεία δείχνουν ότι πάνω από 2,6 εκατομμύρια ποινές είχαν επιβληθεί σε υποθέσεις που είχαν διερευνηθεί από τη μυστική αστυνομία από το 1921-1953. Μετά το θάνατο του Στάλιν το 1953 η κρατική υπηρεσία Γκουλάγκ μειώθηκε σε μέγεθος. Το 1960 διακόπηκε η λειτουργία της. (στοιχεία από Wikipedia).

Η καταναγκαστική εργασία είναι χαρακτηριστικό κάθε καταπιεστικού καθεστώτος. Ο πρόγονος των σοβιετικών γκουλάνγκ, ήταν τα κατόργκας (katorgas από την ελληνική λέξη κάτεργο) της Αυτοκρατορικής Ρωσίας. Η Αγία Πετρούπολη χτίστηκε κυριολεκτικά πάνω στα κόκκαλα περίπου 30.000 αιχμαλώτων πολέμου και δουλοπάροικων.  Σε καταναγκαστική εργασία εξανάγκαζαν οι ναζί τους Εβραίους. Στρατόπεδα εξαναγκαστικής εργασίας υπήρχαν και στην Βρετανική Αυτοκρατορία, ενώ μας είναι γνωστή η εικόνα του κατάδικου στην Αμερική που σπάει πέτρες, από τα κόμιξ. Η Κίνα ακόμα και σήμερα έχει το μεγαλύτερο σύστημα τιμωρητικής εργασίας στον κόσμο, και τα προϊόντα που παράγονται εξάγονται στη Δύση.

Τα σαδιστικά αποτελέσματα της απόλυτης εξουσίας που έχει ο φύλακας πάνω στον κρατούμενο, απεικόνισε με σκίτσα του ο Ντανζίγκ Μπαλντάγεφ.

Ο Μπαλντάγεφ γεννήθηκε το 1925 στην νοτιοανατολική Ε.Σ.Σ.Δ., στη Μπουργιατία, γιος ενός εθνογράφου, που είχε καταδικαστεί ως “εχθρός του λαού”. Μεγάλωσε σε ένα ορφανοτροφείο, για παιδιά αντιφρονούντων. Αφού τελείωσε τη θητεία του, “αναγκάστηκε” όπως το περιγράφει, από την N.K.V.D. (πρόδρομο της K.G.B.) να δουλέψει σαν δεσμοφύλακας στις φυλακές του Λένιγκραντ, η τότε Αγία Πετρούπολη.  Άρχισε να σκιτσάρει τα πολύπλοκα τατουάζ των κρατουμένων. Οι αρχές γρήγορα είδαν μια χρησιμότητα σε αυτή του τη δραστηριότητα, και άρχισαν να τον στέλνουν σε φυλακές σε όλη την επικράτεια. Το πόνημα του, μια καταγραφή των τατουάζ των Ρώσων παρανόμων, ανάλογα με την ιεραρχία και τη σημασία τους, εκδόθηκε πολύ αργότερα με τον τίτλο  Russian Criminal Tattoo Encyclopaedia.

Παράλληλα ο Μπαλντάγεφ άρχισε να σκιτσάρει την γκοτέσκα πλευρά των γκουλάγκ. Αποτρόπαια βασανιστήρια, η ζωή και οι πρακτικές κρατουμένων και δεσμοφυλάκων. Θα μπορούσε κάποιος να τα απορρίψει γιατί δεν είναι φωτογραφίες αλλά απλά σκίτσα. Επίσης ο Μπαλντάγεφ αποκλείεται να ήταν παρών σε όλα τα περιστατικά, καθώς εξιστορούν όλη την ιστορία των γκουλάγκ, αλλά αναπαράγει διηγήσεις από κρατούμενους  και φύλακες που τα έζησαν. Το φωτογραφικό υλικό άλλωστε είναι σπάνιο. Οι όποιες φωτογραφήσεις στήνονταν από τις κρατικές υπηρεσίες και ήταν αποστειρωμένες.

Από το χαμηλότερο “zik” (τρόφιμο) μέχρι τον πιο βίαιο “vor” (κλέφτη) με τατουάζ, ο Μπαλντάγεφ δίνει ζωή σε σκηνές απίστευτης βιαιότητας. Όχι μόνο από τους δεσμοφύλακες πάνω στους κρατούμενους, αλλά και από τους ίδιους τους ενσωματωμένους στο σύστημα των Γκουλάγκ κρατούμενους προς τους συγκρατούμενους τους. – βασανιστήρια, βιασμοί, φόνοι.

Συνήθως οι πολιτικοί κρατούμενοι πέφτανε θύμα και των δεσμοφυλάκων αλλά και των κοινών κακοποιών, που ήταν η αριστοκρατία των φυλακών. Κάποια από τα σκίτσα είναι υπερβολικά με έντονο το πορνογραφικό στοιχείο, βάζοντας σε πειρασμό να τα απορρίψεις ολοκληρωτικά. Ο Μπαλντάγεφ επίσης θεωρεί την αντιθρησκευτική στάση των Σοβιετικών σαν την αιτία της ηθικής σήψης, και δεν αποφεύγει τη νοσταλγία για κάποιο εξειδανικευμένο τσαρικό παρελθόν.

 

Τα περίπου 130 σκίτσα έμειναν κρυφά μέχρι το θάνατο του Μπαλντάγεφ το 2005. Η σύζυγος του Μπαλντάγεφ τα έδωσε για να εκδοθούν σε βιβλίο. Οι εκδότες φρόντισαν να συνοδεύσουν τα σκίτσα με μαρτυρίες από επιζώντες του συστήματος των γκουλάγκ.

Τα σκίτσα του Μπαλντάγεφ έχουν ισχυρή καλλιτεχνική αξία. Όπως ο Γκόγια καταγράφει το γκροτέσκο για να μην ξεχαστεί από την ιστορία. Ήταν ένας άνθρωπος όμως που δε συγκρούστηκε ποτέ με το σύστημα, απλά επέλεξε να μείνει μάρτυρας και σιωπηλά διαμαρτυρόμενος.

Πηγές : artbook.com , συνέντευξη των εκδοτών,  guardian, sptimes.ru